KARL BARTOS, Esperanto (Electric Music)

Beginjaren zeventig studeerde Karl Bartos aan het conservatorium in Düsseldorf, waar hij in 1976 afstudeerde in klassieke percussie. Van 1975 tot 1991 maakte hij deel uit van Kraftwerk, pioniers op het gebied van elektronische muziek (EM). In 2003 leverde Karl het volgens zijn zeggen zijn eerste echte soloalbum af dat veel weg heeft van het Kraftwerk uit de bloeiperiode van de jaren tachtig dan van het huidige Kraftwerk. Hoewel hij niet graag over Kraftwerk praat, konden we hem toch wel degelijk een aantal vragen over die periode stellen en waarom hij zijn eigen weg ging in 1991.

Welke rol speelde je opleiding bij je carrière als EM-beoefenaar?

"Een zeer belangrijke! Afgezien van het feit dat ik ook onderricht genoot in de harmonieleer en in het schrijven van muziek, kwamen Ralf Hütter en Florian Schneider in 1975 bij mij terecht omdat ze een klassieke percussionist zochten. Al tijdens mijn opleiding was ik bijzonder onder de indruk geraakt van moderne componisten als John Cage en Karl Heinz Stockhausen. Bij die laatste ben ik ooit op bezoek geweest, wat een enorme impact op mij heeft gehad. Een workaholic, een charlatan maar ook een zeldzaam innovatieve en briljante componist die mij de weg wees om een brug te slaan tussen klassieke percussie en moderne elektronische muziek. Als scholier en student was het voornamelijk The Beatles wat de klok sloeg. Ik speelde in die periode ook gitaar in bandjes."

Wat is jouw invloed op de Kraftwerk-muziek geweest? Had je ook een inbreng in de totstandkoming van de projecties tijdens jullie optredens?

"De eerste drummachine werd door Florian gekocht in de VS en ik was degene die moest zorgen voor de structuur. Daarvóór hadden we bij wijze van spreken nog nooit hoeven tellen om in een bepaalde maatsoort te blijven! Vanaf Autobahn (1974) werd het pas echt serieus en aan de verandering van albums vanaf Radioactivity (1975), Trans Europe Express (1977) en The Man Machine (1978) in vergelijking met Ralf & Florian en het oudste Kraftwerk-oeuvre, kun je mijn inbreng terughoren. Ik was verantwoordelijk voor de grotere toegankelijkheid die Kraftwerk kreeg door het vaak hitgevoelige ritmepatroon. Mijn sterke punt - dat was overigens ook altijd mijn ideaal - was een sterke popsong schrijven van zo’n drie minuten. Na Computerworld (1981) viel de band al een beetje stil, zodat ik, zeker achteraf bezien, moet constateren dat Electric Café (1986) grotendeels muziek bevat die van mij afkomstig is. Met de videobeelden en dat soort zaken heb ik me eigenlijk nooit bemoeid. Daar lag mijn interesse totaal niet, maar het paste wel in het mede door mij gedragen concept om een combinatie van beeld en geluid tijdens een show te brengen."

Dan de kapitale vraag: waarom stapte je uit Kraftwerk?

"Ik moest het gewoon doen, maar grote goedheid het viel me zo verschrikkelijk zwaar! Ik had en heb namelijk helemaal geen ruzie met Ralf en Florian, maar ik wilde verder met mijn leven. Als jong ventje had ik de ambitie om percussionist te worden in een klassiek orkest en daarnaast wilde ik graag lesgeven aan de universiteit als docent, liefst als professor. Door veel te lezen en me in tal van zaken te verdiepen, kwam ik erachter dat - hoewel Kraftwerk iets heel speciaals en haast iets magisch had - ik toch niet kon doorgaan met eens per vijf jaar een album op te nemen en verder in 'the backseat' te blijven zitten en af te wachten totdat er weer eens wat gebeuren zou. Ik voelde de behoefte om zelf het heft in hand te nemen, om de zaken aan te pakken zoals ík dat wilde."

Het duurde bijna drie jaar voordat je met Esperanto, je eerste album kwam. Waarom heb je de naam later veranderd naar Electric Music?

"Zoals ik al vertelde, was het opstappen bij Kraftwerk voor mij een bijzonder emotioneel en psychisch zeer belastend besluit. Het heeft me bijna een jaar gekost om mezelf weer bijeen te rapen en uit mijn depressie te geraken. Vervolgens ben ik aan de slag gegaan om een studio te bouwen, bestaande uit drie kamers bij mij thuis, en om een platenmaatschappij te vinden. Die naamsverandering bleek gewoon noodzakelijk omdat iedereen in plaats van een k toch een c schreef, dus had het weinig zin om het ingewikkelder te maken dan strikt nodig."

Op Show Business en Kissing The Machine horen we de stem van Andy McCluskey (Orchestral Manouevres In The Dark), die beide nummers mee componeerde. Later deed je iets terug door op OMD’s album Universal door ook twee songs mee te schrijven. Was dit contact intensief en bestaat het nog steeds?

"Het muziekwereldje is eigenlijk best klein en als je zoals ik veel reist en optreedt, kom je vanzelf ook met veel muzikanten in contact. Zo ook met Andy, die een fan van Kraftwerk bleek te zijn net zoals ik de muziek van OMD zeer kon waarderen. We spraken af samen iets te doen. Dat is ook gebeurd, maar in de twee jaar die ik in Manchester heb gewoond, heb ik eigenlijk veel meer contact gehad met Bernard Sumner (New Order) dan met Andy."

Op het album Raise The Pressure van Electronic (Sumner en Marr, 1995) droeg je bij aan maar liefst zes songs en speelde je ook nog toetsen. Je hebt nadien dus ook contact met hem onderhouden?

"Jazeker! In die tijd is een hechte vriendschap ontstaan en we spreken elkaar geregeld. Alhoewel ik niet direct als een fervent aanhanger mag worden beschouwd, ga ik binnenkort naar een concert van New Order en ik zal hem dan zeker weer persoonlijk ontmoeten."

In de jaren negentig ben je ook als producer actief geweest bij tal van remixen en albums van The Mobile Homes en Flatz. Een tune van het Mobile Homes-album You Make The Sun Shine is ook gebruikt als commercial bij luchtvaartbedrijf SAS. Heb je nooit overwogen om als producer te blijven werken?

"Ik vond het enerzijds een uitdaging en best leuk om te doen, maar ik ging er helemaal in op en legde uiteindelijk mijn hele ziel en zaligheid in de door mij geproduceerde albums en wat misschien nog wel belangrijker was: ik was er dus ongelooflijk veel tijd mee kwijt en kwam verder eigenlijk nergens aan toe! Bovendien strookte het niet met mijn gedachten over ‘Bartos in het nieuwe millennium’, dus heb ik mijn carrière als producer aan de wilgen gehangen. Dat die tune zolang bij SAS gebruikt is geweest, geeft aan dat ik mijzelf in staat moest achten om nog steeds een pakkend melodietje te schrijven!"

In 1999 stond je als DJ op het Kickzone festival, waar later die dag ook Klaus Schulze optrad. Heb je hem nog ontmoet?

"Als je het over techno en dance hebt, geldt het Kraftwerk uit de jaren tachtig als voornaamste grondlegger van deze stroming. Ik vond het erg leuk om te doen, dat festival. En Schulze? Nee, ik heb hem niet ontmoet en ook nooit enig contact met hem gehad. Trouwens, ook uit het feit dat Bono (U2) onlangs Neon Lights (1978) heeft opgenomen, blijkt eens te meer hoeveel invloed Kraftwerk heeft gehad op de hedendaagse popmuziek."

In 1999 was nog een bijzondere gebeurtenis te melden, want je bracht het nogal van Kraftwerk en Esperanto afwijkende album Electric Music uit?

"Ja, dat is waar. Ik had toen die onweerstaanbare drang om ooit eens een gitaaralbum met popliedjes te maken en hoewel ik nog steeds blij ben dat ik het gedaan heb, omdat daarmee een lang gekoesterde wens in vervulling is gegaan, moet ik eerlijk bekennen dat ik er vandaag de dag niet veel meer aan vind. Stukje historie, nostalgie of hoe je het ook maar wilt noemen: leuk, maar gauw vergeten!"

Esperanto en Electric Music zijn overigens -zeker met het extra materiaal - slecht verkrijgbaar. Wat is daarvan de reden?

"Communication is uitgebracht bij Sony dus daar kom ik althans voorlopig niet meer aan. De rechten voor Esperanto heb ik zelf en ik ben van plan dit album met bonusmateriaal opnieuw uit te brengen, maar niet voordat ik het aan een grondige opknapbeurt heb onderworpen! Te zijner tijd zal Esperanto dus een re-release beleven."

Heb je nog plannen om bijvoorbeeld van al je liveshows een dvd uit te brengen?

"Nee, eigenlijk helemaal niet aan gedacht. Staat niet hoog op mijn prioriteitenlijstje."

Naar wat voor soort muziek luister je zelf? Bezoek je zelf concerten?

"Behalve het genoemde concert van New Order is het eigenlijk louter klassieke muziek wat de klok slaat. Ik zit wel eens achter een klavier, maar meestal is het bijvoorbeeld in de keuken, tijdens het kokerellen, genieten van de een of andere opera en dit soort evenementen zijn het ook die ik vandaag de dag bezoek."

Je laatste album Communication is zeker wat de originele verpakking betreft door meerdere instanties onderscheiden. Hoe ben je aan dat concept gekomen?

"Door veel te lezen, liep ik in mijn speurtocht naar doeltreffende communicatie in het nieuwe millennium tegen een aantal simpele pictogrammen aan. Zowel bij de videobeelden als bij het artwork van Communication als op mijn website besloot ik dat dit de basis moest zijn van mijn nieuwe visitekaartje. Het doet mij veel deugd dat bedrijven en media dit zo goed hebben opgepakt."

Al eerder heb je gastcolleges verzorgd aan onder meer de universiteiten van New York en Amsterdam. Onlangs heb je een aanbod aanvaard om als docent invulling te geven aan de leerstoel Auditive Media Design aan de universiteit in Berlijn. Betekent dit dat je hiermee een groot deel van je jeugdideaal verwezenlijkt?

"Ik heb meermalen aanbiedingen afgeslagen maar dit aanbod in het mekka van universiteitenland kon ik gewoonweg niet afslaan. Ik krijg ongelooflijk veel ruimte, mag mijn eigen hypermoderne studio bouwen en krijg de kans om zelf het leerprogram te schrijven. Het is overigens een deeltijdbaan met een open eind constructie: nee, zo’n kans zou ik nooit weer krijgen!"

Wat betekent dat voor jou persoonlijk? Ga je nog aan een opvolger van Communication werken?

"Och hemeltje nee, voorlopig geen denken aan! Ik ben zo in mijn sas met mijn huidige toekomstperspectief dat het componeren van muziek voorlopig op het tweede plan staat. Alles staat na deze tournee in het teken van het schrijven van het nieuwe curriculum!"

Na dit interview, waarbij niet elk detail is opgetekend, namen we afscheid van deze sympathieke ‘prof’ die de mythe Kraftwerk tot menselijke proporties heeft teruggebracht en na een uitstekende maaltijd in het gezellige Zaandam kregen we nog een puik concert op de koop toe.

ENGLISH:

In the early seventies Karl Bartos studied at the Düsseldorf Conservatory, where he finished his studies in classic percussion in 1976. From 1975 to 1991 he was a member of Kraftwerk, pioneers in the field of eelectronic music (EM). In 2003 he released his first solo album - according to his own words - which reminds me more of the Kraftwerk from their heydays of the eighties than the current Kraftwerk. Although he doesn’t really feel like talking about Kraftwerk, we surely could ask him some questions regarding that period, and why he went his own way in 1991.

What was the impact of your education on your career as an EM-professional ?

"A very extensive one! Apart from the fact that I also got instruction in harmony theory, Ralf Hütter and Florian Schneider were searching for a classical percussionist. During my training I already got quite impressed by the modern composers John Cage and Karl Heinz Stockhausen. I visited the latter sometimes, which had an enormous impact on me. A workaholic, a charlatan, but also an exceptionally innovative and brilliant composer who showed me the way how to build a bridge from classical percussion to modern electronic music. When I was a pupil and a student The Beatles were mainly the order of the day. I also played the guitar at the time and joined some bands."

What is your influence on the Kraftwerk-music? Did you also share in realizing the projections during your performances?

"The first drum machine was bought by Florian in the USA and I was the one who had to care about structure and a catching rhytm in the new songs we would write. Previously they’d never had the need to count in order to keep time, in a manner of speaking! From Autobahn  (1974) things became really serious and you can recognize my contribution to the change of playing style from Radioactivity (1975), Trans Europe Express (1977) and The Man Machine (1978) with respect to Ralf & Florian and the earliest Kraftwerk oeuvre. I was responsible for the wider accessibility Kraftwerk got by the often hit potential rhythm patterns. My power, and moreover my aspiration, has always been the ability to write a solid pop song of approximately three minutes. After Computerworld (1981) the band activities nearly fell back to zero. That’s why, certainly when looking back at how things happened, I have to ascertain that I’m responsible for most of the music on Electric Café (1986). I’ve never concerned myself with the video clips and all that there’s to it. My interests were quite different, although I supported the view on presenting a combination of image and sound in a show."

Then the capital question: why did you leave Kraftwerk?

"I just had to do it, but good heavens, it was such a very hard wrench to me! I didn’t and don’t have any quarrel with Ralf and Florian, but I wanted to go on with my own life. As a youngster I had the ambition to become a percussionist in a classic orchestra and besides I was willing to give lessons at the university, preferably as a professor. By reading a lot and plunging into a great number of things, I came to the conclusion that, although Kraftwerk was something very special and even nearly something magic, I couldn’t carry on making one album every five years with a lot of trouble too, and then remaining in the backseat waiting for something to happen. I felt the need of being at the helm and being able to handle things my own way."

It took nearly three years before you came up with your first album Esperanto under the name Elektric Music. Why did you change the name into Electric Music afterwards?

"Like I already said, leaving Kraftwerk was quite an emotional decision and mentally also a very hard one for me to make. It almost took me one year pulling myself together again and getting out of my depression. After that I got busy building a studio consisting of three rooms in my house, and looking for a record company. That change of name appeared to be unavoidable, because everyone wrote a c instead of a k, so there would be no sense in making things more complicated than strictly necessary."

On Show Business and Kissing The Machine we can hear the voice of Andy McCluskey (Orchestral Manouevres In The Dark), who also took part in writing both numbers. Later you did something in return by participating in writing two songs for the OMD-album Universal. Was this an intensive contact and are you still in touch with each other?

"Actually the world of music is quite small and when you travel a lot and do many gigs, like myself, you spontaneously get in touch with many musicians. In this case with Andy, who turned out to be a Kraftwerk fan, just like I highly appreciated the OMD music. We agreed to do something together. That finally happened, but during the two years I’ve been living in Manchester I actually had much more contact with Bernard Sumner (New Order) than with Andy."

On the album Raise The Pressure by Electronic (Sumner en Marr, 1995) you contributed to no less than six songs, and played the keyboards as well. So afterwards you’ve been in touch with him too?

"Definitely! A close friendship grew at the time and we meet each other regularly now. Although I don’t regard myself as a fervent fan, I’ll be present at a New Order concert shortly and then I certainly will meet him personally again."

In the nineties you were quite active as a producer with a.o. numbers of remixes and albums by “The Mobil Homes” and “Flatz”. For quite some time a tune from the “Mobile Homes” album, “You Make The Sun Shine”, has been used by the airline company SAS as a commercial. Did you ever think of continuing your work as a producer?
On the one hand I regarded it as a challenge and I liked doing it. But on the other hand it totally absorbed me and finally I put my whole heart and soul in the albums I produced. And, maybe even more important, it really did cost me an incredible lot of time, so there was hardly any opportunity to do something else. Moreover it didn’t answer to my ideas of ‘Bartos in the new millennium’, so I had to give up my career as a producer. The fact that the tune you mentioned has been used by SAS for such a long period still proves me to be able of writing a catchy tune!

In 1999 you were at the Kickzone festival as a DJ. Later that day Klaus Schulze did a gig there. Did you meet him yet?

"Talking of techno and dance, the Kraftwerk from the eighties must be looked upon as the main founder of this trend. I really enjoyed taking part in this festival. And Klaus Schulze? No, I didn’t meet him and I’ve never been in touch with him actually. By the way, the fact that Bono (U2) recorded Neon Lights recently, plainly demonstrates the influence of Kraftwerk on the present-day pop music.

In 1999 there was another special event worth mentioning, because you released the album Electric Music, which sounded quite different from Kraftwerk or Esperanto.

"Yes, that’s true. At the time I had the irresistible urge of making a guitar album with pop songs. Although I’m still glad I did it, because it made a long entertained desire come true, I have to admit that nowadays I don’t quite like it anymore. A bit of history, nostalgia or whatever you may call it, funny, but soon forgotten!"

As a matter of fact Esperanto and Electric Music are hardly available, surely with the extra material. Why is that?

"Communication has been released by Sony, so I won’t ‘touch’ it, at least for the time being. I own the rights of Esperanto myself and I intend to re-release the album myself too, including bonus material. But not before I have reworked it thoroughly. So Esperanto will be re-released in due course."

Have you got plans for a release of a DVD with, for example, a live performance?

"No, never thought of it actually. It doesn’t have a high priority."

What kind of music do you listen to yourself? Do you attend concerts yourself?

"Except for the New Order concert I just mentioned, actually merely classical music is the order of the day. Every now and then I’m sitting behind a keyboard, but most of the time, for instance in the kitchen when I’m cooking, I enjoy listening to some opera. These are the kind of events I attend nowaday."

Your latest album Communication has been rewarded by several institutions, especially regarding the original casing. How did you come by the concept?
"By reading a lot, in search of effective communication in the new millennium, I came across some simple icons. In the video images as well as the Communication artwork and on my website, I decided these to be at the base of my new identifying mark. I’m very pleased that companies and media have picked it up so very well."

Before this, you already gave guest lectures at the universities of New York and Amsterdam. Recently you’ve accepted an offer to establish the chair of Auditive Media Design, as a professor at the Berlin University. Does this mean that herewith you realize a major part of your youth ambition now?

"I’ve repeatedly turned down offers already, but this one from the Mecca in university world I couldn’t possibly refuse. I’m given full scope, I’m allowed to build my own ultra-modern studio and get the opportunity of writing the curriculum myself. Moreover, it’s a part time job with an open end construction: no, this is definitely the chance of my life!"

What does this mean to you personally? Have you got plans for a successor of Communication yet?

"Oh, good heavens, no, that’s out of the question for the time being! I’m so pleased with my present-day prospects, that composing music is not my first priority for the time to come. After this tour everything will be focused on writing the new curriculum!"

After this long interview, where not every detail has been jotted down, we took leave of this very responsive and sympathetic prof, who has brought back the Kraftwerk-myth to human proportions, and who, after a tiptop dinner in the friendly town of Zaandam, gave an excellent concert into the bargain.

Discografie: (selectief)

Karl Bartos - 15 Minutes Of Fame

Karl Bartos - Communication (2003)

Karl Bartos - I'm The Message (2003)

Elektrik Musik - Crosstalk (1992)

Elektrik Musik - TV (1993)

Elektric Music - Elektric Music (1998)

Elektrik Music - Esperanto (1993)

Elektrik Music - Lifestyle (1993)

Elektric Music - Sunshine (1998)

Elektric Music - Call On Me (1998)