ROGER DEAN, hoesontwerper

Roger Dean werd in 1944 geboren in Engeland. Hij bracht een deel van zijn jeugd door in Griekenland, Cyprus en Hong Kong om in 1959 definitief naar Engeland terug te keren. Als scholier ging hij gebukt onder zijn niet onderkende dyslexie en mede daardoor koos hij vanaf 1961 in eerste instantie voor een opleiding tot zilversmid en later een opleiding op het gebied van meubelontwerp. Vanaf 1965 tot 1968 deed hij een studie op het gebied van artistieke meubelmakerij, waarvoor hij in 1968 een diploma behaalde. Wonend en werkend in Londen ontwierp hij in datzelfde jaar het zitgedeelte voor een jazzcafé, maar toen men zijn schetsboek inkeek, werd hem gevraagd een platenhoes te vervaardigen en wel voor de groep The Gun, waarvan overigens recentelijk een heruitgave is verschenen met een beeld van de oorspronkelijke schets van die hoes. Daarna, voor een deel samen met broer Martyn, was Roger druk in de weer met zowel architectuur, het ontwerpen en maken van meubels en van platenhoezen. Hoezen voor Lighthouse, Uriah Heep, Gentle Giant, Greenslade, Badger, Snafu, Yes en Asia om er maar enkele te noemen. Zijn eerste boeken, samen met broer Martyn deels in eigen beheer uitgegeven, zijn Views, een prachtig portfolio en de bekende Album Cover Albums’, waarna nog Magnetic Storm zou volgen. Op zijn website is het nodige van zijn werk te zien, onder meer architectuur, logo’s, posters en platenhoezen. Daar dit laatste aspect voor de lezers van deze website het interessants is, zal het gesprek met name over Rogers relatie met muziek en artiesten in de muziek gaan. Het was overigens Rogers ontwerp van het eerste album van Osibisa dat het echte startpunt vormde van zijn indrukwekkende carrière. De eerste en wellicht uiteindelijk ook de laatste gegadigde van zijn symfofaam was en is Yes.

Roger, je opleiding is niet direct op het grafische vlak, maar veel meer ruimtelijk georiënteerd. Hoe ben je ertoe gekomen om platenhoezen te gaan ontwerpen en denk je dat je belangstelling voor en opleiding in architectuur van invloed is geweest op je voorstellingen?

"Een deel van de opleiding aan het Royal College Of Art is natuurlijk wel degelijk grafisch. Om interieurs of meubels te kunnen ontwerpen moet je natuurlijk toch ook heel goed kunnen tekenen, zeker in het pre-computertijdperk. Het driedimensionale aspect is vanzelfsprekend van grote invloed geweest op mijn manier van tekenen en schilderen."

Je werkt, dacht ik, meestal vanuit een schets en daarna met inkt of maak je direct een ruwe schets met inkt of direct op canvas?

"Gedeeltelijk heb je gelijk. Soms werk ik vanuit een schets met inkt op waterbasis, soms eerst schetsen met potlood zoals bijvoorbeeld voor Relayer (Yes, 1974) een werk dat geheel en al met potloden is gemaakt. Maar ook het werken met spray en acrylverf hoort bij mijn standaardtechnieken."

Het contact met Yes kwam uiteindelijk tot stand via toenmalig Phil Carson, de voormalige topman van Atlantic Records. Hoe kan een Britse band via een Amerikaanse platenmaatschappij in contact komen met een Britse kunstenaar?

"Dat is eigenlijk heel simpel. Carson is een Engelsman, maar toentertijd was hij het aanspreekpunt voor Atlantic, omdat hij de vertegenwoordiging voor Amerika in zijn beheer had. We ontmoetten elkaar in Engeland en omdat hij enthousiast was over mijn ontwerpen, wilde hij dat ik een hoes voor Yes zou ontwerpen. Vervolgens werd ik in contact gebracht met Jon Anderson en de zijnen en zo kwam ik tot het ontwerp voor Fragile (1972)."

Die relatie is al die jaren blijven bestaan, gezien het feit dat je hoezen bent blijven ontwerpen. Wie is of zijn je contacten of is er zelfs sprake van vriendschap?

"Absoluut. Ik kan met alle Yes-leden goed overweg maar het contact met Rick Wakeman en Steve Howe is wel wat intensiever, terwijl ik met Jon Anderson altijd heel uitgebreid heb gesproken over de muziek, waarvoor ik een hoes moest ontwerpen. Veel meer nog dan dat ik er zelf naar luisterde, werd er gesproken over de achterliggende gedachten of een bepaalde sfeer die tot uiting gebracht zou moeten worden."

In 1973 ontwierp en maakte je samen met je broer Martyn je eerste stageset voor Yes, waarna er nog vele zouden volgen. Ook recentelijk heb je weer werk verricht aan de stageset voor de 2004-tournee van Yes. Kun je daar iets over zeggen?

"Vooral voor grote zalen leek het aantrekkelijk om het imposante in de Yes-muziek te accentueren met een mooi opgebouwd podium. Zeker publiek dat bij grotere evenementen op een behoorlijke afstand van het podium staat, kan zo ook visueel nog ergens van genieten. Martyn vervaardigde de eerste set op basis van mijn ideeën en schetsen, maar de laatste set heb ik eigenlijk alleen gedaan."

Recentelijk maakte een interview met jou zelfs deel uit van de Yes-dvd Songs From Tsongas (2005). Hoe belangrijk is deze wisselwerking tussen Yes en jou en met welke achtergrond werd je voor deze dvd geïnterviewd?

"Ik kan me dat interview wel herinneren. Het was chaotisch en we waren midden in de opbouw van de stageset toen mij werd gevraagd een en ander toe te lichten. Ik wist eigenlijk niet dat ze dat op die dvd gezet hebben! Terugblikkend kun je stellen dat Yes en mijn persoon zo’n beetje onlosmakelijk met elkaar verbonden lijken te zijn."

In het verleden heb je veel projecten samen met Martyn gedaan. Is hij zijn eigen weg gegaan of doen jullie nog steeds projecten samen?

"Oh zeker! Bij het uitgeven van de boeken en het maken van decors was die samenwerking natuurlijk intensief, maar daarnaast zijn we elkanders grootste criticasters. Als ik iets gemaakt heb, geeft hij zijn commentaar en vice versa en dat werkt uiterst plezierig! Zelf doe ik bijvoorbeeld weinig tot niets met computers. Martyn daarentegen is daar bijzonder bedreven in, dus ook daarin levert hij weer een belangrijke bijdrage."

Naast de stageset in 1975 was de belangrijkste samenwerking met Martyn jullie participatie in het uitbrengen van bovengenoemde boeken. Ook de Nederlander Chevalier speelde daarin een rol. Hoe kwam je met hem in contact?

"In eerste instantie via Hubert Schaafsma, de vertegenwoordiger van Chevalier in de UK. Schaafsma had ook goede connecties met Peter Ledeboer, waarmee Martyn en ik ook zaken gedaan hebben. The Big O was een naam die op het gebied van posters, onder meer die van Rodney Matthews, erg bekend was en via welk bedrijf we ontelbare posters hebben verkocht. Onder de namen Dragon’s Dream en Dragon’s World zijn de eerste edities van de Album Cover boeken uitgegeven en Views en Magnetic Storm."

Noot van de schrijver: Evert Chevalier, de toenmalige directeur van Chevalier, merkte dienaangaande nog het volgende op. Toen ik hem vroeg naar zijn vijf jaar lange relatie met de gebroders Dean: “Achteraf was het een mooie tijd, maar Roger at van twee walletjes door zowel met Chevalier als Ledeboer zaken te doen. Dat Schaafsma ertussen zat gaf veel problemen. Daarnaast wenste Roger behandeld te worden als een rockster. Het is een toptalent, maar o zo moeilijk in de omgang! Ik heb overigens later de posterhandel van Ledeboer overgenomen.”

Op je website stond vorige jaar de mededeling dat je van plan was je boeken opnieuw te laten uitgeven met nieuw werk en wel in een speciale editie met originele schetsen erbij. Ook komt dit plan ter sprake in een van je video’s. Hoe staat het met die plannen?

"Die plannen bestaan nog steeds. We denken aan een soort kwartet bestaande uit Views, Magnetic Storm, een boek met het recentere werk en een met allerlei schetsen. Door de zeer intensieve periode rond de stageset van de Yes-tournee van 2004 en daarna de voorbereidingen voor het project Floating Islands is dit idee wat op de achtergrond geraakt, maar zeker niet voorgoed!"

In 1998 ben je van studio veranderd na twintig jaar. Was daar een speciale aanleiding voor?

"Jazeker, en wel een heel simpele: ik had domweg steeds meer ruimte nodig en daardoor waren onderdelen van onze activiteiten ondergebracht op verschillende locaties. Dat bleek toen zo onhandig te zijn geworden dat we de stap gezet hebben om alles te concentreren op één nieuwe locatie."

Je bent momenteel bezig met een animatiefilm en je hebt daarvoor een interessante wijze van financiering bedacht. Kun je daarover en het idee achter de film iets vertellen? Komen de door jou ontworpen hoezen terug in de film Floating Islands of alleen die van Yes?

"Door zeefdrukken, deels met een stukje origineel erin verwerkt, en diverse andere items te verkopen, hopen we de kosten van de pre-productie te kunnen dekken. Voor de film zelf is de financiering zo goed als rond. Yes-hoezen spelen een belangrijke rol in de film, maar ook andere schilderingen komen aan bod. Het verhaal is eigenlijk een verhaal binnen een verhaal en gaat over een jongetje genaamd Loki die volwassen wordt en, geïnspireerd door verhalen van zijn oom, besluit een zoektocht te beginnen met als doel om een vermiste ruimte-ark met de overlevenden van een kleine planeet op te sporen."

Wat voor muziek zal de beelden begeleiden? Wordt het een dolby surround gebeuren?

"Yes-muziek! Naast een aantal bestaande nummers zullen er naar verwachting ook vijf geheel nieuwe voor de film worden gemaakt. Mogelijk zal na verloop van tijd de muziek worden uitgebracht als soundtrack of misschien wel waarschijnlijker als dvd. Afhankelijk van het uiteindelijke budget zal de muziek geschikt gemaakt worden voor 5.1, wat ik overigens wel het liefst zou willen."

Welke rol heeft de stormachtige ontwikkeling van de digitale techniek gespeeld in jouw manier van werken en de manier om je producten aan de man te brengen?

"Natuurlijk is de communicatie internationaal veel gemakkelijker geworden en kun je via een website zeer veel mensen bereiken. Daarnaast heeft de digitale techniek er mede voor gezorgd dat mijn kunst voor veel meer mensen bereikbaar is geworden middels de zeefdrukken. De voorbereidingen kosten weliswaar heel veel tijd maar dat hebben we er graag voor over."

Veel van je collega’s hebben problemen om het hoofd boven water te houden. Heb je enig idee waarom het jou gelukt is om zo succesvol te blijven?

"Een combinatie van geluk, wat wijsheid en het onderhouden van heel veel contacten. Ik heb al die jaren veel energie gestoken in de realatie met mensen in de muziekbusiness, maar ook met drukkers, galerieën en dergelijke. Een enorme steun in de rug daarbij is het succes met mijn ontwerpen op telefoonkaarten, waarvan er vele duizenden verkocht zijn in de UK en in de States samen met een soort speelkaarten die men kon verzamelen. Ook dat is een gigantische klapper geweest en dat is nou typisch iets waarbij je wat geluk moet hebben, maar zoals gezegd, het kennen van de juiste mensen is in deze branche van wezenlijk belang en… jezelf laten zien. Vooral in Amerika, maar ook bijvoorbeeld in Australië, zijn exposities een uitstekend medium om onder de aandacht van het publiek te blijven."

Welke rol speelde muziek in jouw leven als scholier en student en welke artiesten behoorden toen je jong was tot je favorieten?

"Elvis was voor mij heel belangrijk, evenals het hele rock-n’-rollgenre. Toen ik in Engeland kwam had ik nog nooit van Cliff Richard gehoord! Later waren het vooral bands als Led Zeppelin, Pink Floyd en uiteraard ook Yes, die een grote invloed op me hebben gehad."

Luister je zelf veel muziek en zo ja, waar gaat je voorkeur dan naar uit?

"Ik hou nog steeds van rock, maar ik luister ook best vaak naar klassiek en wat mij ook heel erg kan boeien is experimentele muziek. Treingeluiden of een zaag gebruiken als muziek kan tot zeer verrassende luistersensaties leiden! Daarnaast koop ik nog steeds heel veel rock- of jazzmuziek puur vanwege…de covers!"

Kun je een indicatie geven wat vandaag de dag een artiest of platenlabel gemiddeld neertelt voor een cover?

"Dat hangt uiteraard sterk af van zowel de artiest als de benodigde tijd voor een ontwerp. De gemiddelde tijd dat ik met zo’n ontwerp bezig ben is een tot twee maanden, maar dan natuurlijk niet acht uur per dag. De kosten bedragen dan voor een onbekende act vanaf €8.000 tot voor een grote gevestigde naam €80.000 euro. Uiteraard bezit ik dan zelf nog het origineel."

Wat staat er de komende tijd op het programma?

"Naast mijn gezin uiteraard Floating Islands, maar tevens een groot project in Engeland namelijk het bouwen van een kerk en in Amerika zijn we ver gevorderd met de plannen om daar een door mij ontworpen hotel te bouwen. Van belang zijn het gebruik van milieuvriendelijke grondstoffen en een uitnemende isolatietechniek. Verder ben ik met enkele hoesontwerpen bezig, waarvan twee voor (nog) onbekende artiesten en een voor een zoveelste liveregistratie van Yes. Eerlijkheidshalve moet ik daarbij opmerken dat ik liever zou zien dat ze met iets nieuws kwamen! Aan de andere kant moet ik vaststellen dat ik al heel vaak mee geweest ben op tournee en als ik vergelijk hoe geconcentreerd ze destijds de nummers speelden die nu met verbluffend gemak worden uitgevoerd, dan moet je in ademloze bewondering kijken en luisteren naar wat deze mannen presteren!"

Noch als architect, noch als ontwerper van albumcovers is de nu 61-jarige Roger Dean van plan om met pensioen te gaan, en dat is maar goed ook!