IAN ANDERSON, Homo Erraticus

Jethro Tull is niet meer: zo deelde Ian Anderon, mede-oprichter en allesbepalende roerganger recentelijk mede. Is de muziek die velen van ons raakte vanaf eind jaren zestig dan nu tot een eind gekomen? Allesbehalve, want na het succesvolle Thick As A Brick 2 (TAAB2, 2012) bracht Anderson met dezelfde band als waarmee hij de laatste jaren toert, in 2014 opvolger Homo Erraticus uit. Een album dat herinneringen oproept en door zijn diepgang imponeert en frisser klinkt dan TAAB2. In het najaar zal Anderson ook Nederland weer aandoen om zijn nieuwe geesteskind te promoten. De hoofdpersoon Gerald Bostock in Thick As A Brick (1972) werd opnieuw geïntroduceerd in TAAB2. Gerald  figureerde als tourmanager voor Anderson, een baantje dat hij aannam tijdens een 'sabbatical' voor zijn werk. Bostock is nu met semi-pensioen en stuit op schrijfsels van ene Ernest T. Parritt, een amateur-historicus. Die beschreef een aantal belangrijke gebeurtenissen van het Verenigd Koninkrijk van primitieve mens tot de toekomstige mens. De aartsvader van de progressieve folkrock heeft deze mijlpalen in de Britse geschiedenis op muziek gezet, nadat hij de door Bostock aangepaste lyriek toegestuurd had gekregen.

Anderson heeft een uitgesproken voorkeur voor voedsel uit India en is een fervente kattenliefhebber. Aan het begin van dit millennium zette hij zich in voor het Andean Mountain Cat project om zijn genegenheid voor katachtigen te onderstrepen. De nog altijd supergemotiveerde Anderson bleek genegen om een beperkt aantal vragen telefonisch te beantwoorden en bewees zelfverzekerd dat het hem weinig moeite kostte om zijn mening over diverse zaken te ventileren.

Ian, je staat al bijna vijftig jaar op het podium. Hoe was het toen en wat biedt optreden vandaag de dag voor uitdaging?

"Ik denk dat ik een jaar of negentien was toen ik voor het eerst op een podium stond. Terugkijkend denk ik dat die eerste jaren een leerproces zijn geweest. Vanaf het tweede album van Jethro Tull kregen we meer loon naar werken. De muziek werd steeds origineler en dat vereiste concentratie om ze live te kunnen brengen. De uitdaging toen was voor mij om mijn eigen helden te evenaren op het podium, mensen van de leeftijd van mijn vader. De ‘scene’ van toen bestond grotendeels uit oude mensen en het idee dat ik er van kreeg was dat een muzikant gewoonlijk doorgaat totdat hij omvalt! De uitdaging vandaag de dag is dat je dit werk, want dat is het toch in feite, op hoog niveau kunt blijven doen. En het is een geweldige baan! Ik weet zeker dat jij het ook leuk werk zou vinden."

Daarvan ben ik rotsvast overtuigd! Alleen mis ik het broodnodige talent dat jij wel bezit!

"Wel, talent is zeker iets dat helpt, maar je moet ook bepaalde vaardigheden leren. Het gaat niet alleen om kennis, maar ook om praktijkervaring. Oefening baart kunst! Ik vergelijk een optreden wel eens met een piloot van een jumbojet: speciale aandacht voor het opstijgen, het begin van de vlucht en aan het eind van die vlucht besteed je de uiterste concentratie aan een goede landing en dan hoop je maar dat de passagiers een tevreden gevoel overhouden aan de trip."

Dat is een bijzondere metafoor. Recentelijk kwam ik een schrijven tegen, waarin werd beweerd dat jij een van de rijkste rockmuzikanten zou zijn.

"Oh nee, dat is zeker niet zo. Ik ben welgesteld, dat wel maar daar heb ik ook meer dan veertig jaar hard voor gewerkt. De muzikanten die echt rijk zijn moet je zoeken in een band als The Rolling Stones. Zij hebben overduidelijk een gigantisch fortuin vergaard, niet zozeer met hun platen als wel met tournees. Bands als Pink Floyd, Queen en U2 hebben ook ontzettend veel geld verdiend met eindeloos toeren en met verpletterende platenverkopen. Ik vind het wat confronterend om te moeten vaststellen dat een Bono, die luidkeels aan ons vraagt om hem te helpen de wereld te redden, zijn uiterste best doet om het fortuin wat hij bijeen gesprokkeld heeft uit handen te houden van de belastingdienst. Hij heeft dat dus in Nederland vastgezet: heb je daar commentaar op?"

Nou, nee, niet direct eigenlijk...

"Ik denk dat Bono minstens honderdmiljoen pond bezit. Waarom zou hij daar dan niet een deel van kunnen missen om aan de fiscus af te dragen, net als wij doen? Waarom probeert hij het land te belazeren waarin hij is opgegroeid? Hij is ethisch en moreel verplicht om aan het land dat hem mede heeft gemaakt tot wie hij nu is zijn rechtmatige aandeel af te staan. Met een dergelijke houding behoort hij mijns inziens tot de absolute klojocategorie: iemand die geen reet geeft om de mensen die hem hebben gevoed, met wie hij op school zat en die hem hebben onderwezen. Dat kan toch niet juist zijn? Mensen die zo verschrikkelijk rijk zijn en dan al dat geld willen in hin graf willen meenemen. Dat slaat nergens op. Ik ga niet zo ver dat ik hardop zeg dat Bono een slecht mens is, want ik ken niet het hele verhaal dus ik moet hier een slag om de arm houden. Het is echter wel zo dat er veel over is geschreven en Bono zeker niets gedaan heeft om die beweringen te weerleggen."

Heeft jouw leiderschap binnen de band je welgesteld gemaakt of was het die periode waarin je goed geboerd schijnt te hebben in de zalmkwekerij?

"Kijk, in 1973 en de jaren daarna begonnen we flink geld te verdienen. Ondanks het feit dat het percentage inkomstenbelasting in die tijd rond de 83 procent bedroeg, het percentage belasting op winst uit onderneming zelfs 98 procent, besloten we om het Verenigd Koninkrijk niet de rug toe te keren en dat was een weloverwogen keuze. Gelukkig kwam de toenmalige regering tot de ontdekking dat dit soort absurd hoge belastingpercentages schadelijk zijn voor de economie, dus enkele jaren later werden die percentages bijgesteld naar de wat minder extreme percentages die we vandaag de dag hebben. Mijn totale afdracht aan de belasting bedraagt ongeveer vijftig procent van wat ik verdien en ik vind dat eigenlijk wel billijk. Voor ambtenaren, leerkrachten, doktoren, verplegers zou zo’n percentage waarschijnlijk echt te hoog zijn. Maar voor de rijken vind ik dat het best wel zo kan. Ik kan me niet voorstellen dat als je twintig tot dertig miljoen per jaar verdient dat je al dat geld nodig hebt. Met de helft ben je nog steeds stinkend rijk toch? Mensen die hun superdeluxe jacht aanmeren in Monaco om de grand prix te gaan zien. Zo over de top… die mogen van mij best 75 procent belasting betalen! Als je elk jaar vijf miljoen zou overhouden dan kun je twee riante huizen bezitten en een stel Porsches. Ik denk dat ik een pragmatische socialist ben."

Het is duidelijk dat deze materie je na aan het hart ligt, maar ik vroeg eigenlijk naar jouw rol als leider van de band als sleutel naar zakelijk succes.

"Nou, eerlijk gezegd denk ik dat we net zo goed geboerd zouden kunnen hebben als een ander de scepter zou hebben gezwaaid, maar zo zit ik nu eenmaal in elkaar. Ik houd van het nemen van beslissingen, ik weet graag wat er speelt en daarom heb ik vanaf 1974 die rol van manager op mij genomen. Bij een optreden verdienden we allemaal evenveel, maar omdat ik alle muziek schreef en de platen produceerde had ik uiteraard een hoger totaalinkomen. Daarom kon ik het me ook permitteren om tournees te organiseren of kosten te maken voor het opnemen van een nieuw album. Ik regelde alles: tournees, vervoer, verzekeringen, het kantoor, opslagruimten en noem maar op en ik heb met het advies van professionals al doende geleerd om wijs met geld om te gaan en te bekijken wat rendabel is wat niet. Als ik die functie zou uitbesteden zou ik veel tijd kwijt zijn om dat iemand anders bij te brengen en ik zou die persoon ook nog eens dik moeten betalen. In zo’n geval zou ik er niet over peinzen om naar landen als Australië of Nieuw Zeeland te gaan, want dan zou zoiets zeker niet gaan. Ik waan me soms net een reisagent en ik vindt nog leuk ook, want als je bezig bent, is het net alsof je er al daadwerkelijk heen gaat."

En hoe zit het met die zalmkwekerij in de jaren tachtig?

"Ik wilde al jaren een boerderij. Ik raakte op de een of andere manier geïntrigeerd door agricultuur en kreeg de kans om die hobby om te zetten tot daadwerkelijk werken in die branche en er ook nog eens een zakelijk succes van te maken. In de loop van negentien jaar ontwikkelden we onder anderen diverse viskwekerijen en drie verwerkingsbedrijven. In ons beste jaar behaalden we een winst van ongeveer een miljoen pond! Dat miljoen stopten we echter weer in het bedrijf, want in 1998  brandde een van de fabrieken uit en dat heeft me veel geld gekost. Toen ik vijftig werd en bijna twintig jaar in dit vak had geboerd, zaten we in de weinig comfortabele positie van middelgroot bedrijf. Om mee te blijven tellen, moesten er keuzes worden gemaakt: kleinschalig worden of uitbreiden. We hadden toen zo’n 400 werknemers in dienst maar het grootste probleem was dat de omzet te veel leunde op één grote klant. We waren erg afhankelijk van een grote supermarktketen en we moesten terecht vrezen voor een totaal bankroet als er iets fout zou gaan. Ik besloot toen alles op een nette manier af te ronden en besloot om de rest van mijn werkzame leven in de muziek door te brengen."

Je laatste aanwinst is een eigen platenlabel?

"Ach, dat is een groot woord hoor! Het is meer dat je je eigen etiket op een cd of dvd kunt plakken dan wat anders. Buiten de grote platenmaatschappijen gaat het steeds vaker zo. Het komt er op neer dat je een voor jou gunstige overeenkomst sluit met een PLC (Public Limited Company, MvBF), in mijn geval Snapper Records. Wij hebben een aantrekkelijke afspraak kunnen maken op provisiebasis. Anders dan de afgelopen veertig jaar worden er steeds meer van dit soort overeenkomsten gesloten. Ironisch genoeg is Chrysalis ook begonnen met het sluiten van deze deals, namelijk met Island Records in Europa en met Reprise Records in de VS. Feitelijk kreeg ik van Warner Brothers - die een aanzienlijk deel van EMI heeft overgenomen - vrijwel dezelfde overeenkomst aangeboden, maar ik besloot liever in zee te gaan met een klein bedrijf met vijftien werknemers dan met een gigant die vijfhonderd mensen in dienst heeft. Dat is gewoon kleinschaliger en persoonlijker."

Er zijn decennia geweest dat prog bijna een vies woord was, maar dat begint gelukkig te veranderen. Vanwaar jouw idee om Homo Erraticus een progalbum te noemen?

"Ik heb dat op de voor mij gebruikelijke ironische wijze gezegd met een grijns! Ik was niet bijzonder gecharmeerd van de term ‘prog’, met name vanwege de relatie die het genre had met de muziek van een aantal arrogante muzikanten die in de jaren zeventig wilden laten zien hoe goed ze waren. De benaming ‘progressieve rockmuziek’ zoals die ontstond in 1969 gaf aan dat het een avontuurlijker stroming binnen de rockmuziek betrof. Dat was naar mijn smaak een term die de lading uitstekend dekte, want progressieve rock nam afstand van 'gewone' pop, rock-'n-roll en had iets onafhankelijks, iets avontuurlijks in zich. Velen van ons waren trots als de pers schreef dat het ‘progressieve rockmuziek’ was wat we speelden. Nu is de kreet ‘prog’ weer in zwang en kunnen oude fans hun T-shirts van Yes met Roger Dean-opdruk of van Genesis weer met gepaste trots dragen. Nu zien we als ‘proggers’ weer blije gezichten! Vorig jaar vertelde ik de pers nog dat ik een folkprogmetal album ging maken en ik vermeed daarbij teremen als kerkmuziek, klassieke muziek en middeleeuwse muziek, want dat zou de zaken nodeloos gecompliceerd gemaakt hebben. In feite is dat echter wel het geval: Homo Erraticus heeft de wortels in al die verschillende stijlen."

Ik vind sommige stukjes best wel veel overeenkomsten hebben met werkjes van Blackmore’s Night.

"Daarop kan ik moeilijk commentaar geven. Het is wel zo dat ik meegewerkt heb aan een nummer op zijn eerste album, maar Ritchie Blackmore duikt nadrukkelijk in de historie en blijft bewust in Middeleeuwse sferen hangen. Hij ziet er uit als een musketier en zijn vriendin als een fee uit een Germaans sprookje, terwijl ik met mijn muziek alle kanten op spring en vooral een link leg naar het heden."

Hoe kom je tot je composities?

"Ik probeer altijd rationeel te zijn. Meestal zijn het een paar woorden en die geven me direct al een bepaald ritme, een melodielijn en soms zelfs met een enkele zin al akkoordenschema’s. Later bekijk ik die fragmenten kritisch en ga ik ze arrangeren, aanpassen of zelfs compleet veranderen. Ik probeer alles wel organisch te houden en juist niet methodisch te benaderen. Voor dit album had ik één stuk muziek en ik extrapoleerde vanuit dat ene nummer, kwam vervolgens tot enkele thema’s en kon zo eigenlijk het hele album verder ontwikkelen."

Is jouw methode om te componeren nu erg veel veranderd ten opzichte van bijvoorbeeld veertig jaar geleden?

"Het is een deel van je rijpingsproces als songschrijver dat je bepaalde zaken anders doet dan voorheen. Je bent beter in staat om je gedachten te ordenen en je kunt je beter concentreren op een bepaald onderdeel."

Waarom Ian Anderson en niet meer Jethro Tull?

"Kun jij het verschil aangeven? Bij de eerste noten hoor je mensen zeggen ‘hé, dit is Jethro Tull’! Voor mij is Jethro Tull die imposante verzameling materiaal van 1968 tot ongeveer 2003. Grotendeels werken waarop ik zeker trots ben, maar in een historisch perspectief moet je vaststellen dat het een band betreft die wel 28 verschillende bandleden heeft gekend en dat zijn niet allemaal mijn ‘broeders’ en in zekere zin toch ook weer wel. Ik ben ook nooit gelukkig geweest die naam, dat een identiteitsroof bleek te zijn van een overleden en vrij belangrijke Brit in de geschiedenis! Ik heb nog steeds het gevoel dat ons geld verdiend werd over de rug van die man wiens identiteit wij gestolen hadden en dat lijkt mij achteraf bezien toch echt niet zo fijntjes."

Met een enkel vriendelijk woord over zijn katten excuseerde Ian zich dat hij echt met iemand uit Parijs moest bellen. Anderson heeft mogelijk negen levens net als zijn geliefde huisdieren. Hij overleefde immers een ernstige vorm van trombose en ook al is zijn Homo Erraticus gewijd aan de zwervende mens, deze muzikant blijft voorlopig over de wereld en we mogen hopen dat zijn muziek nog lang zal mogen doorklinken.

Discografie Jethro Tull:

This Was (1968)               

Stand Up  (1969)               

Benefit (1970)   

Aqualung (1971) 

Thick As A Brick (1972) 

A Passion Play (1973) 

War Child (1974) 

Minstrel In The Gallery (1975) 

Too Old To Rock N' Roll: Too Young To Die  (1976) 

Songs From The Wood  (1976)

Heavy Horses (1977) 

Stormwatch (1979) 

A (1980) 

The Broadsword And The Beast (1982) 

Under Wraps (1984) 

Crest Of A Knave (1987) 

Rock Island (1989) 

Catfish Rising (1991) 

Nightcap: The Unreleased Masters 1973-1991 (1993)               

Roots To Branches (1995)

J-Tull Dot Com (2000) 

The Jethro Tull Christmas Album (2003) 

Live albums:

Live - Bursting Out (1978)

King Biscuit Flower Hour (1981)

Live At Hammersmith '84 (The Friday Rock Show Sessions) (1990)

A Little Light Music (1992) 

In Concert (1995)

Living With The Past (2002)

Nothing Is Easy - Live At The Isle Of Wight 1970 (2004)

Aqualung Live (2005)

Live At Montreux 2003 (2007)

Live At Madison Square Garden 1978 (2009)

Discografie Ian Anderson:

Walk Into Light (1983) 

Divinities: Twelve Dances With God (1995) 

The Secret Language Of Birds (2000) 

Rupi’s Dance ((2003)

Thick As A Brick 2 (TAAB2) (2012)

Homo Erraticus (2014)