EDGAR FROESE

Edgar Froese, een van de pioniers van de elektronische muziek (EM) gaat met pensioen aldus de voorman van Tangerine Dream (TD). De band zal na het afsluiten van de op handen zijnde Phaedra Farewell Tour nog slechts incidenteel optreden. Froese bereikte op 6 juni 2014 de mijlpaal van zeventig jaar en hij heeft een onwaarschijnlijke hoeveelheid muziek achtergelaten. Behalve een beperkt aantal soloalbums, zijn er vele tientallen TD-albums verschenen en dan ook nog eens een zeer fors aantal livealbums, boxsets en heruitgaven. Naast Klaus Schulze en Kraftwerk is met name Froese niet alleen verantwoordelijk voor het introduceren van synthesizers en vooral sequencers in de pop- en rockmuziek, hij is ook een van de belangrijkste grondleggers van de 'Berliner Schule'. Meer dan welke andere artiest in de EM heeft Froese aan het roer gestaan van een band die tal van koerswijzigingen heeft doorgemaakt. Waren de eerste albums erg rustig, experimenteel, soms psychedelisch en wat monotoon, eind jaren zeventig kwamen er steeds meer melodielijnen in de muziek. In de jaren tachtig werden ook meer elementen uit de popmuziek geïncorporeerd: meer percussie, saxofoon, fluit en zelfs zang. Vermeldenswaard is uiteraard ook dat Froese door de jaren heen ook zijn gitaar geregeld liet horen. De jaren negentig werden gekenmerkt door een enorme hoeveelheid albums die vrijwel alle in hetzelfde straatje pasten: die van de melodieuze, wat pop-achtige EM. In het nieuwe millennium gaat het vooral om soundtracks, heruitgaven, allerlei verzamelboxen, livealbums met bewerkingen van ouder materiaal en ook tal van nieuwe releases die echter in ons land alleen voor de trouwe fans echt interessant bleken te zijn. Voor Paul Rijkens (iO Pages) en mij was een 'face to face' interview toegezegd op E-day 2008, maar dat interview vond helaas nooit plaats en de vragen per e-mail bleven onbeantwoord. Dit keer was de aartsvader van de EM echter wel genegen om per e-mail op een aantal vragen in te  gaan zodat deze website uiteindelijk toch een artikel over Tangerine Dream kan publiceren. Voor de omvangrijke discografie kun jet beste de website van Tangerine Dream raadplegen of ProgArchives.

Edgar, jullie staan op het punt om te beginnen aan de laatste grote tournee van Tangerine Dream met een optreden in Kopenhagen, vervolgens concerten tijdens Cruise To The Edge en dan en serie optredens in Europese landen. Hoe ben je terechtgekomen bij de Cruise To The Edge?

"Wel, je moet weten dat we door de jaren heen heel goede contacten hebben opgebouwd met diverse Amerikaanse promotors en daarom kunnen we uit de diverse aanbiedingen kiezen die in ons tourschema passen. We zijn vorig jaar ook uitgenodigd voor Cruise To The Edge, maar om persoonlijke redenen moesten we dat aanbod afslaan. Gelukkig konden we dit keer wel op het aanbod ingaan."

Waarom heet de op handen zijnde Europese tournee de Phaedra Farewell Tour, terwijl TD in Kopenhagen William Friedkin’s Sorcerer zullen uitvoeren?

"Op de eerste plaats vieren wij het feit dat het in 2014 veertig jaar geleden is dat het album Phaedra wereldwijd werd uitgebracht. In de tweede plaats zullen wij na deze tour wereldwijd slechts een incidenteel concert nog een concert geven. Het Sorcerer-concert is aangekondigd vanwege de blu-ray release van deze film, waarvoor wij in 1976 de muziek schreven en uitvoerden. We ontvingen een uitnodiging van William Friedkin in samenwerking met de het grote CPH PIX filmfestival en Tivoli in Kopenhagen."

In 2008 speelde vrijwel dezelfde bezetting een concert dat werd omschreven als ‘het eerste soloconcert van Edgar Froese’ op E-day in Nederland. Waarom heb je nooit eerder soloconcerten gedaan?  

“Niemand kwam eerder op het idee om mij te vragen om een soloconcert te doen en eerlijk gezegd had ik door ook weinig belangstelling voor. Met andere woorden: dat concert op E-Day 2008 zal de boeken in gaan als mijn enige soloconcert.”  

Op die bewuste E-Day 2008 speelde je naast solowerk ook muziek van Tangerine Dream. Waarom was het destijds niet gewoon een Tangerine Dream-concert?

"90 procent van de muziek die toen ten gehore werd gebracht is oorspronkelijk uitgebracht onder mijn persoonlijke naam. Het concert zelf werd uitgevoerd door de hele band."

Door de jaren heen heb je diverse soloalbums opgenomen. Hoe kijk je vandaag de dag terug op die albums ten opzichte van de bandalbums'? Hebben die albums op een speciale betekenis voor je?

"Dat handjevol albums dat is uitgebracht onder mijn eigen naam had een heel intieme 'touch', omdat ik op geen enkele wijze rekening hoefde te houden met de betrokkenheid van anderen. Ik was aan niemand verantwoording verschuldigd. Aan de andere kant was er niemand behalve ikzelf met wie ik alle beslismomenten die zich tijdens een opnamesessie voordoen kon delen en dat was soms best een zeer inspannend gebeuren."

Enkele jaren geleden heb je een aantal van je soloalbums opnieuw uitgebracht, die tot veler verbazing eveneens opnieuw opgenomen bleken te zijn. Had dit procedé te maken met het feit dat jijzelf niet de rechten van deze muziek in bezit hebt?

"Ik zou er geen moment over gepeinsd hebben om iets aan die opnamen te veranderen vanwege de tijdloze muzikale integriteit ervan. Je hebt echter gelijk: er spelen contractuele verplichtingen waardoor het mij onmogelijk werd gemaakt die albums in hun originele staat uit te brengen. In mijn optiek een schandalige en schaamteloze situatie en een desastreus gedrag van mijn voormalige platenmaatschappij om zich aan die kleine lettertjes en regeltjes in paragrafen te houden die veertig jaar geleden zijn getekend!"

Op het album Pinnacles heb je het titelstuk ingekort. Kun je uitleggen waarom je daarvoor hebt gekozen?  

"De verklaring is simpel: achteraf heb ik steeds het gevoel gehad dat dit stuk een oncomfortabele lengte had. Omdat ik zoals bekend genoodzaakt werd om ook dit album opnieuw op te nemen, was er een kans om te snijden en die gelegenheid heb ik benut!"

Het enige soloalbum dat bij mijn weten niet opnieuw werd uitgebracht, is Kamikaze (1999), de soundtrack voor de film van Rainer Werner Fassbender. Heb je de intentie om dat alsnog te doen?

“Mmm..., dat zou betekenen dat ik zowel met de studio die de film geproduceerd heeft als met de platenmaatschappij zou moeten gaan bakkeleien en dat is eigenlijk een beetje te veel van het goede dacht ik zo.”

Kun je ons iets over de samenwerking met Thorsten Quaeschning vertellen? Hoe is hij precies lid van TD geworden?

“Hij begon in 2003 in mijn studio als assistent voor zowel hard- als software. In die tijd wist ik in het geheel niets van zijn vaardigheden voor wat betreft het bespelen van keyboards. Op een gegeven moment, toen de meningsverschillen tussen mijn zoon Jerome en mij erg hoog opliepen en Jerome besloot solo te gaan, leerde ik de kwaliteiten van Thorsten als toetsenist kennen. Zijn eerste optreden met de band was in Londen in 2005.”

Je zoon Jerome is toch een aantal jaren bandlid van TD geweest. Wat was de voornaamste reden voor hem om zijn eigen weg te gaan?

“Hij wilde een solocarrière beginnen, materiaal uitbrengen dat geheel en al onder zijn eigen controle zou zijn. Eigenlijk vind ik dat heel normaal en een volkomen geaccepteerd menselijk proces om op eigen benen te willen staan.”

Tangerine Dream heeft veel verschillende bezettingen gehad. Als je terugblikt komen er dan speciale herinneringen boven drijven?

“Al die muzikanten reisden de afgelopen 45 jaar mee op het schip dat TD heet, de één bleef wat langer aan boord dan de ander. Het is nooit de bedoeling geweest dat er ook maar iemand van hen voor 'eeuwig’ zou tekenen. TD was en is een band die nooit drastische wijzigingen in de bezetting heeft ondergaan. Deze zogenaamde transformaties waren echter wel nodig om andere vaarroutes te vinden op zoek naar nieuwe bestemmingen. Niet iedere collega vindt die koerswijzigingen prettig, want de meeste muzikanten willen graag de rest van hun leven min of meer hetzelfde ding doen. Ik dus niet.”

De afgelopen jaren heb je ook vooral gewerkt met diverse jonge muzikanten. Wat is jouw ervaring met deze mensen vergeleken met de doorgewinterde muzikanten met wie je al jaren hebt gewerkt?

“Het klinkt erg simpel maar het gaat met name om hun frisse kijk op muziek, hun onbevooroordeelde en ruimdenkende zienswijze en tenslotte hun streven om nieuwe richtingen in te slaan. Oudere mensen hebben de neiging om te relaxt te worden en willen hun eigen muzikale huisje eigenlijk niet meer vaarwel zeggen terwijl ik ze juist mee wil nemen de jungle in!”

Jaren geleden zag ik TD tijdens een concert in Essen en op het podium stonden grote LCD-schermen met daarop het beeld van een synthesizer. Zijn dit virtuele synths? Kun je daar iets over zeggen?

“Die voorstellingen op die grote displays zijn allemaal plug-ins waarmee we werken. In feite zijn het dezelfde plug-ins als waarmee we in onze studio’s werken. Door ze zo groot op te blazen wordt het ons mogelijk gemaakt om gemakkelijk elk detail te controleren want zeker tijdens een show zijn gewone pc-schermen vaak te klein om alles goed te zien."

Ben je nog steeds geïnteresseerd in nieuwe ontwikkelingen binnen de keyboardtechnologie zoals nieuwe software?

"Vandaag de dag werken we alleen maar met mensen die in staat zijn om speciaal voor onze behoeften software te schrijven. Zelfs de software die wereldwijd voor iedereen toegankelijk is, moet drastisch hergeprogrammeerd worden om van sommige handelingen of geluidsstructuren af te komen, die voor ons doel minder geschikt zijn.”

Je bent overduidelijk een kunstliefhebber. Zie jij een verband tussen de muziek die je maakt en een artiest die je bewondert zoals Salvador Dali?

“In mijn optiek is er geen verschil tussen de diverse vormen van kunst. Iedere kunstenaar tracht zichzelf te uiten door het filter van zijn eigen ervaringen. Vandaar dat we onze inspiratie halen uit iedere vorm van kunst.”

Je eega Bianca Acquaye is eveneens een gerespecteerd kunstenares. Behalve het feit dat zij je vaak vergezelt, zou ik graag van je horen of jij haar schilderkunst of jouw muziek met haar bespreekt?

“Als mijn steun en toeverlaat die ze nu al ruim veertien jaar is, weet ze veel meer over mijn hele muzikale oeuvre dan ikzelf ooit zou kunnen overzien. Zij is niet alleen mijn vrouw maar ook degene die alles in de gaten houdt en ze geeft me niet alleen haar artistieke steun maar ook haar professionele organisatie. Praten over kunst en muziek vormt een wezenlijk onderdeel in ons leven.” 

Heeft de ontmoeting die je lang geleden hebt gehad met de grote Salvador Dali hebt gehad iets te maken met je besluit om het album Dalinotopia te componeren?

“Sterker nog: dat is de enige reden geweest waarom ik mijn indrukken uit 1967 alsnog heb willen omzetten naar muziek.”

TD heeft heel veel soundtracks uitgebracht, vooral in de jaren tachtig. Dat moeten ongelooflijk hectische jaren voor je geweest zijn. De laatste tijd lijk je je meer toe te leggen op speciale projecten: vind je dat veel relaxter?

“Mijn muzikale leven is altijd enorm dynamisch en creatief geweest. Ik hou er van om op andere plaatsen te zijn, in mijn leven verschillende dingen te doen in de diverse kunstvormen. Om met een creatieve filmproducer te werken kan tegelijkertijd zowel een uitdaging als een leerproces zijn. Werken met dansers en scriptschrijvers heeft mijn leven steeds verrijkt in termen van nieuwe gezichtspunten en hun filosofie bestuderen betekende dat ik veel heb kunnen opsteken omdat ik daar weinig van wist. Eigenlijk kun je dus stellen dat dat alles wat je als artiest doet een bepaalde waarde in houdt voor je eigen creativiteit.”

Zo’n dertig jaar geleden ben je vegetariër geworden, een niet-roker en ben je gestopt met het gebruik van alcohol en andere stimulerende  en geestverruimende middelen….

“Klopt. Naar mijn persoonlijke subjectieve mening is dat de enige intelligente manier om te overleven als je deel wilt uitmaken van de echte mensheid.”

Misschien kun je dat kort toelichten? Heb je in de jonge jaren gebruikt en hebben die middelen je persoonlijkheid en capaciteiten als componist beïnvloed?

“In de eerste periode van mijn carrière heb ik joints gerookt, zoals iedereen om mij heen toen deed. Ik kan echt niet zeggen dat het veel invloed heeft gehad op mijn werk omdat ik al op een vroeg stadium daarmee gestopt ben. Wat mij betreft mogen mensen zelf bepalen hoe zij hun leven willen opsmukken met onvervulde dromen via een realiteit die niet bestaat!”

Je hebt gespeeld op E-Day, op het beroemde Night Of The Prog Festival (op de oreley en recentelijk ook op de Cruise To The Edge. Heb je een mening over festivals in vergelijking tot een enkele show in een theater met of zonder support-act?

“We zijn nu reeds aan het plannen voor festivals in 2015, maar wel als alleenstaande evenementen. Festivals zijn oké wat mij betreft. Vanwege de gemiddelde lengte van veel TD-tracks, is het geheel vanzelfsprekend dat een TD-concert tamelijk lang is: meestal zo’n tweeëneenhalf tot drie uur. Daarom is er eigenlijk nooit ruimte voor een support-act.”

Waar luister je eigenlijk zelf naar? Ook naar elektronische muziek?

"Op mijn I-Pod zul je alleen maar elektronische boeken vinden, voorgelezen door uitnemende sprekers, klassieke muziek en het geluid van golven uit het Caraïbisch gebied…”

Je werkte in TD samen met Johannes Schmoelling, maar ook aan het Kyoto-album, dat in 2005 werd uitgebracht eveneens onder de noemer van TD. De muziek werd echter grotendeels samengesteld in de vroege jaren tachtig. Kun je vertellen waarom het zo lang geduurd heeft om die prachtige muziek wereldkundig te maken? Heb je in dit millennium nog met Schmoelling gewerkt?

“Ik had Johannes in geen twaalf jaar gezien tot ik hem ontmoette tijdens de Dante’s Inferno shows in Berlijn (2001). We praatten over vroeger en wat we hadden beleefd en we spraken of we nog iets gezamenlijk zouden kunnen doen. Het enige waar we allebei op kwamen was dat materiaal dat we ooit samen hadden opgenomen. Dat is eigenlijk alles: we besloten om die opnamen onder de naam Kyoto uit te brengen.”

Je hebt ongetwijfeld gehoord van het album van Loom (Johannes Schmoelling, Jerome Froese en Robert Waters): wat is je commentaar daarop?

"Het is overduidelijk dat alle drie de muzikanten bijzonder serieus gewerkt hebben aan wat zij over het voetlicht wilden krijgen. Uitstekende productie.”

Waar ligt de uitdaging voor jou voor wat betreft het componeren van nieuwe muziek? Waar komt die inspiratie vandaan?

“Ik word dit jaar zeventig…kun je je voorstellen dat er veel ervaringen bestaan die wel of juist niet zijn getransformeerd naar muziek? Mijn uitdaging ligt nog steeds in het betreden van nieuwe paden, al zouden het woestijnen zijn of jungles. Wat dat betreft is mijn muziekhonger nooit gestild. Ik heb nog net zoveel trek als in mijn jonge jaren!”

Vind je toeren nog steeds leuk en waarom? Hoe zit ’t met de financiële consequenties? De wereld over reizen met tenminste vier of zelfs vijf mede-bandleden moet toch haast wel klauwen geld kosten?

“Het kan je volkomen bankroet maken! Maar ach, we zijn al blij als we op het eind van de rit quitte spelen. We doen dit niet voor het geld al is dat uiteraard wel een essentiële factor.”  

Als je niet op tournee bent, hoe ziet dan een doorsneedag voor Edgar Froese er uit?

"Net als die van jou, schat ik, alleen misschien dan zonder toetsenbord of gitaar.”

Heb je naast muziek en schilderen nog andere hobby’s, want ik vraag me af of dat mogelijk is?

"Ik houd me al zo'n 35 jaar bezig met astrofysica, kwantummechanica en iets wat Quantum Gravity wordt genoemd. Alles heeft een oorsprong voor zover onze empirische kennis reikt.”

 

 

 

Je staat op het punt om een uitgebreide biografie uit te brengen. Kun je ons iets vertellen of de achtergrond, het waarom en hoe en waar deze verkrijgbaar zal zijn? Boekvorm? Digitale download wellicht?

“Ik ben in het laatste traject aangeland voor wat betreft het schrijven van mijn zeer persoonlijke belevingen en memoires, opgedaan tijdens het bijna zeventig jaar rondzwerven op deze aardbol. Het is de laatste zeven jaar een continu proces geweest tussen de bedrijven door en het heeft al met al tamelijk veel tijd gekost. Ik ben nu bijna toe aan de deadline, dus ik ben letterlijk bezig met de laatste loodjes. Het zal worden uitgebracht als een boek waarvan alle exemplaren door mij persoonlijk zullen worden gesigneerd. Het zal ook een speciale cd bevatten met muziek en geluiden die nog niet eerder zijn verschenen. En nee, dit zal de enige versie zijn en blijven. Ik ben heel voorzichtig geworden, omdat ik maar al te goed weet hoe de interactieve wereld van digitale media werkt, dus in die valkuil zal ik niet trappen. Op dit punt blijf ik honder procent ouderwets; de enige keer in m’n leven!.”

Discografie (selectief, studioalbums):

Electronic Meditation (1970)

Alpha Centauri (1971)

Zeit (1972)

Atem (1973)

Phaedra (1974)

Rubycon (1975)

Stratosfear (1976)

Cyclone (1978) 

Force Majeure (1979)

Tangram (1980)

Exit (1981)                                                 

White Eagle (1982)

Hyperborea (1983)  

Le Parc (1985)

Green Desert (1986, remix van opnamen uit 1973)

Underwater Sunlight (1986)                       

Tyger (1987)

Optical Race (1988)

Lily on the Beach (1989)

Melrose (1990)

Rockoon (1992)

Quinoa (1992)

Turn of the Tides (1994)

Tyranny of Beauty (1995)

Goblins' Club (1996)

TimeSquare (1997)

Mars Polaris (1999)

The Seven Letters From Tibet (2000)

The Past Hundred Moons (2001)

Purgatorio (2004)

Kyoto (2005)

Jeanne d'Arc (2005)

Blue Dawn (2006)

Paradiso (2006)

Springtime In Nagasaki (2007)

Madcap's Flaming Duty (2007)

Summer In Nagasaki (2007)

One Times One (2008)

Preston- November 5th 1980 (2008)

Views From A Red Train (2008)

Autumn In Hiroshima (2008)

Flame (2009)

Chandra (2009)

Winter in Hiroshima (2009)

Under Cover – Chapter One (2010)

The Endless Season (2010)

The Island Of The Fay (2011)

The Angel Of The West Window (2011)

Finnegans Wake (2011)

Franz Kafaka - The Castle (2013)