ARJEN LUCASSEN, The Electric Castle Live

(Tekst: Menno von Brucken Fock, eindredactie: Peter Willemsen)

Arjen Lucassen alias Ayreon, behoeft eigenlijk geen nadere introductie. Al 25 jaar brengt hij wereldwijd de harten van progrockliefhebbers in vervoering en zijn schare fans groeit nog steeds. De vier in september geplande concerten waren in enkele uren uitverkocht. Toch is het alweer drie jaar geleden dat het album The Source in iO Pages tot kroonjuweel werd gekozen. De komende liveshows zullen fans van over de hele wereld naar Tilburg lokken, net als de Ayreon Universe- Shows twee jaar geleden. Arjen is er in geslaagd veel muzikanten van de originele bezetting ruim twintig jaar na dato weer op het podium te krijgen. Het Nederlandse progrockicoon vertelt over het hoe en waarom en zijn toekomstplannen, want sinds The Source is er sprake van de langste pauze tussen twee studioalbums. Ik zocht hem op in het dorpje Oudemolen (Noord-Brabant) waar de muzikant sinds kort woont met gitariste Lori Linstruth.

Dag Arjen, hoe gaat het met je? Waarom zijn jullie eigenlijk uit Oudenbosch weggegaan? Al een beetje gesetteld in je nieuwe woonplaats?

“We waren de laatste jaren niet meer zo gelukkig in Oudenbosch. Ik werd bijna depressief van die donkere studio (geheel geïsoleerd en inpandig, zonder daglicht – MvBF). Ik moest me er echt toe aanzetten om aan het werk te gaan en ik voelde dat ik steeds minder inspiratie had. Lori wilde graag meer ruimte, want er gingen te veel spullen kapot en op een goed moment zeiden we tegen elkaar: zullen we gaan verhuizen? We hebben intensief op Funda gezocht en binnen drie maanden hadden we dit oude schooltje ontdekt en na één bezoekje wisten we dat we hierheen wilden. Je ziet dat in onze zitkamer de schilderijen van Jef Bertels uit de voormalige gymzaal nog keurig boven elkaar hangen. De vorige bewoners hebben ook een en ander laten staan, zoals diverse meubels en een authentieke staande Rippen-vleugel en omdat we vonden dat dat allemaal goed stond, hebben we het zo gelaten.”

Hoe lang heeft het geduurd voordat je hier je studio weer in orde had?

“Ach, studio is een wat groot woord… Het ging alleen om mijn instrumenten en een rack met apparatuur. Dat is in feite een grote computer, dus dat was zo voor elkaar. Wel heb ik een dakkapel laten aanleggen, want dat geeft meer licht en meer ruimte voor deze lange man.”

Doen Lori en jij bijna alles eigenhandig?

“Zo ongeveer, ja. Lori doet veel met fotografie en video, ik doe vrijwel alle internet gerelateerde zaken, daar heeft Lori een bloedhekel aan. Zakelijke dingen zoals overleg met de platenmaatschappij doe ik over het algemeen en ook op creatief gebied regel ik eigenlijk alles, maar wel in overleg met Lori. Zij is mijn klankbord, mijn steun en toeverlaat en soms neemt ze me tegen mezelf in bescherming, want ik kan soms best heftig zijn.”

Destijds vond Rob Hanemaaijer Into The Electric Castle de beste van de eerste drie eerste albums van Ayreon. Toch kreeg geen van deze drie een vette krent in iO Pages. Heb je je daar nooit over verbaasd of aan geërgerd?

“Nee, eigenlijk niet. Ik dacht toen dat wat ik maak waarschijnlijk geen honderd procent symfo of prog is, dus daarom geen vette krent. Nu ik de recensie doorlees, moet ik wel lachen om de laatste regel: te bestellen door 45 gulden over te maken, ha, ha. Best duur toen toch, of niet?

Van wie kwam het idee om met Into The Electric Castle iets te gaan doen? Welk idee was er eerder: de succesvolle plaat live uitvoeren of alleen een geremasterde versie uitbrengen?

“Mascot benaderde ons met het plan om Into The Electric Castle op vinyl uit te brengen. Toen dacht ik direct dat ik dan ook iets extra’s wil doen voor de fans, niet zomaar alleen de oorspronkelijke opnamen op vinyl uitbrengen. Van het een kwam het ander en voordat ik het wist had ik alle tachtig ADAT-tapes van zolder gehaald om in mijn computer te zetten. Toen ik eenmaal bezig was, ontdekte ik hoeveel er mogelijk was met de huidige technieken. Die 5.1-versie vind ik zelf te gek. Ik heb daar wel om moeten zeuren, want die kost gewoon enorm veel tijd en levert financieel gezien niet veel op. Met het geheel ben ik zo’n drie maanden bezig geweest en ik ben heel tevreden over het eindresultaat. Het livespektakel kwam ook ter sprake. Na de shows van Ayreon Universe was ik blij dat alles zo goed gegaan was, dus toen een superenthousiaste Joost van den Broek me vroeg om dit nog een keer te doen, heb ik dat meteen toegezegd. Een plus een is twee, dus met het twintigjarig jubileum van dit album in gedachten, zaten we al snel te overleggen hoe we dit project het best zouden kunnen aanpakken.”

Claude Bosschem schreef in iO Pages dat je elke track ‘tot op het bot hebt uitgekleed’ en in een nieuw jasje hebt gestoken. Is dat zo? Je hebt hoorbaar een aantal subtiele veranderingen aangebracht ten opzichte van de originele cd, maar heb je daarbij specifiek gezocht naar niet gebruikte opnamen of kwam je die fragmenten toevallig tegen?

“Het was echt een hele klus om al die tapes te digitaliseren, te synchroniseren en qua snelheid hetzelfde te krijgen. Toen ik daarmee bezig was, ontdekte ik enkele passages die ik niet had gebruikt en dat heb ik nu uiteraard wel gedaan. Afijn, toen ik dat had afgerond, ben ik met de gigantische mogelijkheden van Pro-Tools verschillende instrumenten gaan aanpassen, de zang prominenter, meer galm op de drums, een vettere bas, noem maar op. De mogelijkheden waren onbegrensd en de grootste uitdaging was eigenlijk om te beslissen wanneer je met die aanpassingen moet stoppen, want ik wilde de originele versie geen geweld aandoen, maar alleen mooier, voller en moderner laten klinken.”

In de meest uitgebreide versie vertel je op de dvd hoe je aan de muzikanten en zangers bent gekomen en hoe je te werk bent gegaan om de beste mogelijke prestatie op te nemen. Wanneer zijn die opnamen gemaakt? Je geeft in het boekwerk aan welke instrumenten er gebruikt zijn en je gaat in op de technische snufjes, waarmee je destijds geluiden en effecten hebt gegenereerd: allemaal experimenteel en autodidactisch of heb je hulp gekregen van externe experts?

“Die opnamen op video zijn lang geleden gemaakt, ik denk zo ongeveer toen Inside Out het album opnieuw uitbracht, dus rond 2001. In de meeste gevallen herken ik op gehoor welke instrumenten ik gebruikt heb en voor de techniek ben ik niet in de wieg gelegd. Ik ben geen lezer en ik heb niet het geduld om allerlei leerprogramma’s te bekijken op YouTube. Toen ik met Ambeon bezig ging, heb ik hulp gekregen van Stephen van Haestregt die toen, naast drummer bij Within Temptation, ook heel veel van techniek afweet. Hij heeft mij in twee weken wegwijs gemaakt in de mogelijkheden en me voorgedaan hoe ik te werk moest gaan om te bereiken wat ik wilde.”

In de meest luxe editie is het dubbelalbum ook geremixt als instrumentale versie. Heb je ten opzichte van de bijgewerkte complete versie nog veranderingen aangebracht of is alleen de zang weggelaten?

“De muziek is natuurlijk niet instrumentaal bedoeld, want er wordt een verhaal verteld. Dat gezegd hebbende is het wel een feit dat je veel meer van de muziekinstrumenten hoort als de nadruk niet langer op de zang ligt. Verder weet ik gewoon dat er heel veel fans zelf muzikant zijn en die gebruiken zulke versies om dan mee te spelen of te zingen.”

Op de website kwam ik onder andere een mooie akoestische versie van The Castle Wall tegen: waarom staat zo’n stukje niet op de meest luxueuze versie?

“Omdat dat stuk al een keer eerder is uitgebracht en omdat het uit een heel andere periode stamt en dat vind ik dan niet passen. Als ik demomateriaal had gehad dan zou ik dat gebruikt hebben, maar bijna alles wat ik destijds had opgenomen, is nu gebruikt!”

Je was destijds en ook later altijd vol lof over de kunstwerken van Jef Bertels die al het artwork van Into The Electric Castle maakte. Ga je zijn werk nog gebruiken als decor voor de liveshows?

“Wis en waarachtig! Al zijn werken zullen te zien zijn op een groot scherm achter de artiesten, net als bij Ayreon Universe. Ik heb een Chileen gevonden die in staat is om de schilderijen heel realistisch tot leven te brengen. Ter afwisseling zullen er ook andere beelden worden getoond afhankelijk van de teksten van de betreffende nummers.”

Hoe is het traject richting liveshows gegaan? Bij Ayreon Universe koos je bewust voor een zeer bescheiden rol. Nu, als een van de vocalisten ontkom je niet aan meer podiumtijd. Speel je zelf ook mee als instrumentalist? En Lori?

“Pff, ik word al nerveus als ik er aan denk … ik kan helemaal niet zingen! Maar ja, ik vond het ook belachelijk om voor de rol van hippie iemand anders in te huren. Gelukkig is er een zanger en twee achtergrondzangeressen om mijn onvermogen op te vangen, ha, ha. Ik speel alleen op het laatst even mee op gitaar. De jongens die op het podium staan zijn zoveel beter dan ik, ik zou echt weer drie uur per dag moeten oefenen om dat niveau halen en daar ligt mijn kracht niet. Dat geldt ook voor Lori. Die is met heel andere zaken bezig, namelijk portretfotografie. Zij heeft nóg minder behoefte dan ik om op het podium te staan.”

De samenwerking met Joost van den Broek bevalt klaarblijkelijk goed, want ook bij deze Electric Castle-shows speelt hij een belangrijke rol.

“Oh, absoluut. Niet alleen is Joost mijn beste vriend, maar hij is ook een alleskunner. Ik draag de ideeën aan maar hij zorgt tot in de puntjes voor de uitvoering en de techniek. Ook neemt hij voor zijn rekening dat er analoge instrumenten en versterkers op het podium staan, dus met een echte Hammond en gitaarversterkers. En verder alle zakelijke aspecten, zoals de merchandise, de repetities, noem maar op. De vertoonde beelden moeten synchroon lopen met de muziek, dus iedereen zingt en speelt op click. Als Joost een jaar lang niet zou spelen en hij schuift achter een keyboard dan speelt hij nog de sterren van de hemel! Tja… je zou er jaloers op worden!”

In de presentatie van de cast voor de liveshows zijn opvallend genoeg ook Fish en Thijs van Leer van de partij. Heeft Fish überhaupt nog een stem? Thijs van Leer was destijds lastig te strikken. Ging dat nu gemakkelijker en wie gaat de rol van Peter Daltrey als verteller overnemen?

“Ik ben vorig jaar nog naar een concert van Fish geweest en waar hij ten tijde van de originele opname best een wild leven leidde, heeft hij nu zijn zaakjes op orde. Wat een uitstraling heeft die man, wat een persoonlijkheid en dan dat Schotse accent … nee, er zullen wel wat aanpassingen nodig zijn maar ik ben er van overtuigd dat het helemaal goed komt. Thijs was echt heel enthousiast en vroeg onmiddellijk of hij niet wat meer zou mogen doen dan alleen die paar solo’s. Hartstikke gaaf, want een track als Amazing Flight was er zonder Focus nooit gekomen. Waar ik ook echt heel trots op ben is, dat John de Lancie (hij speelde Q in Star Trek, MvBF) de rol van Forever op zich heeft genomen. Via zijn management kreeg ik eerst te horen ‘nee, dat soort dingen doet John niet’, maar na veel vijven en zessen leidde dat tot een voorzichtig ‘nou stuur maar wat op’. Uiteindelijk had ik urenlang ontzettend gezellige Skype-gesprekken met John zelf, waardoor hij heel enthousiast geworden is en zich helemaal heeft ingeleefd in het verhaal en zijn eigen teksten heeft geschreven. Het resultaat zul je van 12 t/m 15 september zien en horen!”

De vier shows op 13, 14 en 15 september waren al heel snel uitverkocht. Waarom geen groter podium of nog meer shows? Zijn er plannen om van deze shows opnamen te maken voor een later uit te brengen live cd of dvd?

“013 is voor mij het ideale podium. De oplopende trap geeft sfeer waardoor je met drieduizend mensen toch het gevoel hebt dat het nog intiem is. Op Graspop miste ik dat gevoel volledig, daarom geen groter podium. We hebben er nog een vierde concert aan toegevoegd en meer wilden we echt niet. Behalve de praktische haalbaarheid met zoveel artiesten die allerhande verplichtingen hebben zou ook het exclusieve karakter verloren gaan en juist daaraan hechten wij veel waarde. Beide shows op de zondag zullen worden opgenomen voor een dvd/blu-ray door hetzelfde team als bij Ayreon Universe.”

Kun je een tipje van de sluier oplichten van wat de bezoekers te wachten staat?

“Het zal een totaal andere beleving worden dan Ayreon Universe. Dat was bombast, knallen, ruim uitpakken en lekker over de top. Electric Castle wordt geheel analoog, geen vuurwerk, maar veel meer sfeer. Van elk nevenproject wordt als aanvulling op de integrale uitvoering van Into The Electric Castle één nummer gespeeld. Een paar kleine verrassingen hou ik nog even voor me. Wel kan ik verklappen dat heel Tilburg in het teken zal staan van Ayreon. Niet alleen de tentoonstelling van Jef Bertels met onder meer de schilderijen die hier aan de muur hangen, maar er zal Ayreon-bier worden geschonken en Ayreon-ijs geschept. Er zullen posters komen te hangen, vlaggen en in de Pathé-bioscoop zal tijdens die dagen Ayreon Universe live te zien zijn. Ik kreeg tranen in mijn ogen toen ik het zag op het grote doek met dat prachtige 5.1-surround geluid!”

Je hebt inmiddels met veel vocalisten en muzikanten samengewerkt. Waar bewaar je nu de beste herinneringen aan en waar krijg je nog kiespijn van als je in je geheugen graaft?

“Dat is een lastige vraag! Weet je, van alle mensen die in mijn studio zijn geweest, kan ik me geen slechte ervaringen herinneren, soms wel in een later stadium. Daarom zal ik ook niet meer met iemand als Russell Allen werken. Een grote teleurstelling was, dat ik eindelijk Jon Anderson zover kreeg om mee te werken, maar wat hij terugstuurde was voor mij niet bruikbaar. Dat vond ik echt heel jammer. Verder was het ontdekken van zangeres Marcela Bovio (Streams Of Passion) een geweldige ervaring en niet te vergeten Joost van den Broek natuurlijk, die als 19-jarige mij al met stomheid sloeg met zijn virtuoze toetsenspel bij Star One. Mijn verlanglijstje voor artiesten met wie ik graag zou willen werken is eigenlijk onveranderd gebleven: Paul McCartney, Ian Anderson en David Gilmour.”

Na The Source ben je druk geweest met Ayreon Universe en vervolgens met het uitbrengen van de dvd/blu-ray van deze shows. Is dat de reden dat je nog niet met iets nieuws bent gekomen of heb je andere plannen?

“Gedeeltelijk. Het voorbereiden van Into The Electric Castle Live vergt natuurlijk ook weer veel voorbereiding en zoals gezegd, het remixen van dit album kostte me ook drie maanden. Waar ik al een tijdje over aan het nadenken ben, is om mijn allereerste soloalbum Pools Of Sorrow, Waves Of Joy opnieuw uit te brengen. Cherry Red Records heeft daar belangstelling voor getoond en ik heb daar heel veel extra materiaal voor liggen, zoals demo’s en songs die nooit op het album terecht gekomen zijn. Verder ben ik met iets heel speciaals bezig, groter dan ik tot nu ooit gedaan heb en…meer zeg ik er niet over!”

Nadat we wat portretfoto’s van zijn vriendin Lori Linstruth hebben bekeken, en na een kleine demonstratie van Arjen hoe hij met zijn Pro-Tools vrijwel elk instrument en zelfs onderdelen van het drumstel kan uitlichten en aanpassen, is het tijd om afscheid te nemen. Op de valreep suggereert Arjen nog om te kijken op www.ticketswap.nl als eventuele mogelijkheid om alsnog aan een kaartje voor de shows in september te komen.