TUOMAS HOLOPAINEN & MARCO HIETALA, Dark Passion Play

Het Finse Nightwish bestaat al ruim twaalf jaar en heeft in die periode ‘slechts’ twee bezettingswisselingen doorgemaakt. In 2001 werd bassist Sami Vänskä vervangen door Marco Hietala en in 2005 moest het boegbeeld Tarja Turunen het veld ruimen en werd de Zweedse Anette Olzon uitverkoren om de nieuwe zangeres van Nightwish te worden. De gouden en platina platen werden er echter niet minder om. Integendeel: de groep heeft inmiddels vrijwel overal ter wereld opgetreden en weet zich verzekerd van een vast team dat in hechte harmonie met de band werkt. Sinds het uitbrengen van Dark Passion Play, was de eerste show in Nederland in de gewijzigde samenstelling een uitstekende gelegenheid om toetsenist Tuomas Holopainen, het compositorische brein van de band, en bassist-zanger Marco Hietala een antal vragen te stellen. Ik werd daarbij vergezeld door collega Martinka Zandijk-van Noorloos en door enkele leden van Stargazers, de fanclub van Nightwish.

Hallo, jullie waren gisteren al in Amsterdam voor onder meer een signeersessie in het Hard Rock Café. Hebben jullie ondanks het slechte weer nog wat van de stad gezien?

Tuomas: "Het weer maakt ons niet veel uit en de signeersessie was erg leuk om te doen: aardige mensen daar, alles verliep op rolletjes en daarna prima eten."

Marco: "We zijn al eerder in Amsterdam geweest en toen was het weer beter. We hebben toen de gelegenheid te baat genomen om wat rond te kijken. Dit keer ben ik gewoon in mijn hotel gebleven. Ik heb veel water gedronken, gelezen en veel geslapen. Zo’n tournee is best vermoeiend en vanavond direct na de show gaan we alweer 'en route'!"

Wat zijn de verschillen ten opzichte van de vorige tournee?

Marco: "In essentie is het gewoon steeds anderhalf uur show; daar draait het geheel om. Natuurlijk zijn er verschillen: andere songs, andere lichtshow en niet te vergeten een andere zangeres."

Tuomas: "Belangrijk punt is de sfeer in de groep: die is nu stukken beter. We hebben nu weer één kamp!"

Marco: "Inderdaad, en als er al verschillen van inzicht zouden zijn, worden ze direct uitgesproken en uitgepraat. Er is veel meer openheid."

Hebben jullie nog veel aan de arrangementen moeten sleutelen vanwege de andersoortige zangstem van Anette Olzon?

Tuomas: "Vreemd genoeg nauwelijks: dezelfde toonsoort, dezelfde instrumentatie. Het enige verschil is dat de oudere nummers nu weer veel fijner zijn om te spelen. Ze hebben een andere ‘vibe’ en zijn uitdagender vanwege de andere interpretatie."

Marco: "Ze klinken nu weer heel fris. Als zanger moest ik natuurlijk wennen aan een andere partner, ook vanwege de timing. Ik heb wat van de arrangementen van de achtergrondzang moeten bijstellen, maar in feite is het er alleen maar simpeler op geworden."

Hebben vooral de teksten maar ook de muziek op Dark Passion Play nog een speciale inspiratiebron?

Tuomas: "Het is geen dramatisch album of zo maar uiteraard hebben de gebeurtenissen die in 2005 plaatsvonden wel hun weerslag gehad in de muziek, terwijl diverse teksten daar direct of indirect ook hun oorsprong hebben gevonden."

Hoe gaat Anette om met het feit dat zij als enige vrouw in de groep is en kan ze het zware programma van een tournee aan?

Marco: "Het is zeker niet gemakkelijk om als vrouw tussen al die kerels te leven, maar ze gaat er uitstekend mee om. Wat het toeren betreft: ze gaat nog steeds vooruit en zoiets moet ook geleidelijk gaan. Stapje voor stapje en elke dag als een nieuw leermoment zien!"

Tuomas: "Kijk, wij doen dit werk al tien jaar en zij moest natuurlijk wennen aan het tempo, de invloed van een veel talrijker publiek en het te woord staan van pers en fans en ook aan de druk die dit bestaan je oplegt. Het zal haar een jaar kosten om zich dit leven echt goed eigen te maken. Ze heeft het best moeilijk gehad en dan had ze ook nog te kampen hebben met een griep…knap lastig!"

Om een goede opvolger voor Tarja Turunen te vinden, is er een uitgebreide campagne via het internet gedaan. Hoeveel reacties heeft dat opgeleverd?

Tuomas: "Ongeveer tweeduizend!"

Marco: "Ik zie dat dat jullie verrast. Dat lijkt wel veel, maar vaak heb je met een paar noten al gehoord of een stem zou kunnen werken of niet."

Tuomas: "In een periode van veertien maanden hebben we naar zo’n zeshonderd tot zevenhonderd vocalisten geluisterd en daarbij hebben we ook heel wat afgelachen. Soms hoef je alleen maar de begeleidende brief te lezen: Hallo Nightwish, ik ben 13 jaar oud, maar bijna 14...”

Hoe zijn jullie uiteindelijk bij Anette terechtgekomen en maakte het beheersen van showtalenten nog deel uit van de selectie?

Tuomas: "Na de eerste schifting bleven er rond de vijftig kandidaten over. Die hebben we een instrumentale versie van Once gestuurd en hen gevraagd enkele nummers in te zingen en dan vervolgens die versie weer naar ons terug te sturen. Daaruit selecteerden we tien kandidaten van wie Anette er één was."

Marco: "Met hen wilden we persoonlijk kennis maken en we probeerden wat dingen uit in de studio, soms oud werk, soms wat nieuws en na die sessies bleven er twee kandidaten over en daaruit hebben we uiteindelijk unaniem voor Anette gekozen. Op showelementen hebben we überhaupt niet geselecteerd. Als een kandidaat erg timide overkwam, zei ons dat ook iets voor de te verwachten performance op de planken. Qua presentatie kun je iemand ook al aardig inschatten. Ik denk dat we met Anette in de roos geschoten hebben, want deze dame heeft heel wat energie, soms zelfs wat te veel!"

Bestaan er op dit moment al plannen om de studio weer in te gaan?

Tuomas: "Goeie help, we zijn er net uit! We hebben inmiddels wel een nieuw nummer."

Marco: "Mogelijk in de toekomst, ja, maar op dit moment zeker niet. Deze tournee duurt erg lang, mede omdat we diverse continenten aandoen. We zijn nu al geboekt tot eind 2008, ook voor het voorjaar 2009 zijn er al afspraken en er zijn al festivals in die zomer vastgelegd. Zelfs voor de herfst 2009 zijn er al ideeën."

Tuomas: "Ik verwacht niet dat we de studio in zullen gaan voor het jaar 2010."

Is het waar dat jullie Stargazer en Phantom Of The Opera nooit meer zullen spelen omdat die songs zo specifiek op Tarja zijn toegesneden?

Tuomas: "Voor Stargazer is dat onjuist; dat is slechts een gerucht. Wel een song als Phantom Of The Opera en een enkele andere misschien, maar ik denk dat zo ongeveer onze gehele back catalogue door de huidige bezetting zonder problemen zou kunnen worden uitgevoerd met slechts hier en daar kleine wijzigingen in de arrangementen."

Tuomas, destijds zei je meer evenwicht te willen in de man-vrouwzang. Het komt mij voor dat Marco op Dark Passion Play weer een stapje zet naar een belangrijkere rol. Is de huidige verdeling in overeenstemming met wat je in gedachten had?

Tuomas: "Ik denk het wel, omdat het uitermate goed uitpakt en het is op een zeer natuurlijke wijze tot stand gekomen. Gaandeweg heeft Marco een belangrijkere rol gekregen, maar daar is niet bewust op aan gestuurd. Ja, ik ben ik er heel content mee."

Marco: "Al hoef ik niet zo nodig op de voorgrond te treden. Ik vind gewoon lekker bassen in de luwte ook prima, want ik heb natuurlijk wel mijn eigen bagage als voordeel en ik kan niet ontkennen dat het een stukje bevrediging geeft."

Op de laatste twee albums hebben orkest en koor een onmiskenbare rol en ook op Dark Passion Play hebben jullie opnieuw leden van de beroemde Academy of St. Martin-In-The-Fields gevraagd.

Tuomas: "Ja, dat klopt. Al hebben we niet de toestemming om die beroemde naam te gebruiken, de meeste musici spelen wel in dat orkest."

Staat een show en mogelijk ook een dvd met een klassiek georiënteerd Nightwish-repertoire nog steeds op het verlanglijstje en wordt zoiets nu bereikbaar?

Tuomas: "Te eniger tijd zie ik dat wel gebeuren, maar dan ook echt de band in volledig evenwicht met orkest en koor en niet alleen Nightwish-muziek, uitgevoerd op de wijze van klassieke muziek."

Marco: "Om zoiets voor te bereiden is enorm kostbaar en kost ook vreselijk veel tijd. Niet zozeer de arrangementen als wel de juiste manier van dirigeren van het orkest, vooral op momenten dat er interactie tussen band en publiek is dat van zeer groot belang en dat vereist een gedegen voorbereiding."

Pip Williams is wederom verantwoordelijk voor de orkestraties op Dark Passion Play. Waarom weer hij en wat voor invloed hebben jullie op het eindresultaat?

Tuomas: "De samenwerking op Once was geweldig, dus met hem spelen we op zeker. Gedurende de zes maanden die verstreken alvorens alle arrangementen tot in details klaar en ingespeeld waren, belden Pip en ik elkaar minstens tweemaal per dag op om nieuwe ideeën door te spreken. Elke suggestie van Pip is met mij besproken, maar er zijn heel veel stukken op het album die hij bedacht heeft, die wij nooit hadden kunnen bedenken en daarvoor zijn wij hem veel verschuldigd!"

Sommige fans klagen over de hoeveelheid varianten rond eenzelfde single die door de platenmaatschappij worden uitgebracht. Hoe denken jullie daar zelf over?

Marco: "Vroeger verzamelde ik ook wel van bepaalde bands alles wat er uitgebracht werd, maar nooit iets wat ik al had. Het moest wel een toegevoegde waarde zijn en dat is ook aardig voor verzamelaars. Vanuit de platenmaatschappij kan ik me deze handelwijze overigens wel voorstellen; hun oogmerk is immers zoveel mogelijk winst maken!"

Als je een verdeling zou moeten maken tussen albums, dvd’s, internetverkoop en zaken als T-shirts en dergelijke, welke vormen dan de belangrijkste bron van inkomsten?

Tuomas: "De T-shirts houden ons in leven!"

Marco: "Het zijn al die kleine dingen bij elkaar die bijdragen aan het grote geheel dat de band, crew en platenmaatschappij moet onderhouden."

De laatste show van Nightwish in Nederland was magistraal, met vuurwerk, regen en diverse verkleedpartijen van Anette Olzon. Wie bedenkt die showelementen en wat voor mogelijkheden zijn er nog meer die jullie zouden willen aanpakken?

Tuomas: "Het is een samenwerking tussen de band, de crew en de technici. Die regen doen we overigens niet meer. Daarvan hebben we buiten meer dan genoeg! Het was gewoon te veel opruimwerk."

Marco: "We zouden graag van die megascreens willen hebben, maar daarvoor moet de band nog een maatje groter worden. Die kosten met programmeren en dergelijke erbij gerekend echt heel veel geld."

Jullie spelen en zingen bij de gratie van achtergrondzang en orkestraties die digitaal ondersteunen. Zouden jullie niet eens lekker willen improviseren?

Marco: "Het is een feit dat dit gegeven een bepaalde strakke structuur met zich meebrengt. Anderzijds is er elke avond een ander publiek, een aangepaste lichtshow en we spelen op kleine onderdelen wel degelijk anders. Een nummer als Last Of The Wilds hebben we bijvoorbeeld nog niet één keer hetzelfde gespeeld."

Wat is voor de ontwikkeling van Nightwish de belangrijkste gebeurtenis geweest? Was dat het binnenhalen van Marco, het vertrek van Tarja of nog iets anders?

Tuomas: "De komst van Marco is voor de band absoluut van meer invloed geweest dan de wisseling van de zangeres en dan heb ik het niet over de depressieve periode die we hebben doorgemaakt."

Als ik tien jaar Nightwish de revue laat passeren, dan valt op dat de muziek steeds ruiger en bombastischer wordt onder meer door toevoeging van koor en orkest, terwijl de zang een meer pop-achtig karakter krijgt. Is er nog een volgende stap mogelijk en wat hebben jullie geleerd van tien jaar Nightwish?

Tuomas: "Ik denk dat er nog een volgende stap is. Sterker nog: ik heb daar al wel ideeën over. Belangrijkste is echter dat we staan achter de dingen die we doen en dat we daar zelf ook plezier aan beleven. Tijdens een tournee, hoe lang ook, is steeds de show het hoogtepunt van de dag. Het zijn de zaken die er omheen spelen die vaak minder leuk zijn en die de sfeer of het plezier wel eens wat willen vergallen, zoals de eenzaamheid, het reizen, de hotels, de wachttijden en dergelijke. Films kijken en veel lezen is daarvoor meestal een goede remedie. Het grootste goed van de afgelopen tien jaar is dat ik geleerd heb om gelukkig te worden. Mijn leven heeft nu de juiste balans gekregen."

Waarom heb je één keyboard zo ver naar voren gekanteld, speelt dat echt prettig?

Tuomas: "Als je staat, komen je polsen in een zeer onnatuurlijke stand te staan en dat ervaar ik niet als prettig. Spelen in een metalband is voor mij geen alternatief dus is het kantelen van de keyboards een logische keuze. Daarnaast staat het eigenlijk ook wel ‘funky’!"

Wat is voor jullie het belangrijkste buiten Nightwish en wat is de belangrijkste les uit je loopbaan tot nu toe?

Tuomas: "Mm, ... mijn Disney-collectie; ik verzamel alle boeken."

Marco: "Er is één ding dat me met nog meer trots vervult dan Nightwish en dat zijn mijn zoons. Ze zijn nu zes en ze gaan dus volgend jaar naar de lagere school. Dat wordt eng!"

Zijn er artiesten of bands waar jullie erg veel bewondering voor hebben en waar luisteren jullie zo al naar?

Marco: "Het zijn te veel namen om p te noemen en het betreft eerder songs dan hele albums. Op het moment zit ik in een 'oude doos periode': ik luister momenteel weer erg vaak naar Thin Lizzy."

Tuomas: "Een van mijn laatste gekochte albums is een compilatiealbum van Leonard Cohen."

Hoe komt een eventueel nieuw album tot stand? Weer alle composities van Tuomas of komt er meer invloed van de andere bandleden?

Tuomas: "Eigenlijk zou ik het toejuichen als anderen meer zouden aanleveren. Mijn droom zou zijn om als groep een album te maken, maar dat zal wel een droom blijven. Wel mik ik op een intensievere samenwerking. Wat de teksten betreft, ben en blijf ik een tiran: daarin moet ik het laatste woord hebben."

Hoe verloopt de communicatie met Anette tot nu toe?

Tuomas: "Geen enkel probleem. Engels is de voertaal, al pikt Anette al heel veel Fins op met name de foute woorden. Fins is grammaticaal een zeer lastige taal en eerlijk gezegd schrijf ik alleen daarom al liever mijn teksten in het Engels. De keren dat ik heb getracht teksten in het Fins te schrijven, eindigen ze altijd aan de vunzige kant. Daar snap ik niets van..."

Marco: "Je kunt merken dat Anette dagelijks bijleert en vooral het begrijpen van wat er gezegd wordt gaat al aardig goed!"

In het boekje van het laatste album ligt een man op een tafel naast The Poet And The Pendulum. Ben jij dat Tuomas?

Tuomas (lachend): "Ja, dat ben ik. Ik lig daar op een keukentafel. Ik ben zelf op dat idee gekomen en natuurlijk was het een van mijn diepste wensen om gefotografeerd te worden, liggend op een keukentafel. Die droom is tenminste uitgekomen..."

Wat is tot nu het hoogtepunt voor jullie geweest? Het maakt niet uit in welk opzicht.

Tuomas: "Mm, tja, ik denk toch het album Dark Passion Play en de wijze waarop de band in staat is geweest om als herboren weer terug te komen uit het dal. Vooral voor mij persoonlijk betekent het een wederopstanding en ik denk dat ik daardoor veel sterker geworden ben."

Marco: "Ik denk dat ik het daar volledig mee eens ben. Het feit dat het album na het uitbrengen al direct in zoveel landen als een komeet de hitlijsten bestormde en dat zo snel al zo veel shows werden geboekt die vaak ook nog binnen de kortst mogelijke tijd waren uitverkocht, heeft ons allen een geweldige energie en heel veel zelfvertrouwen gegeven."

Hebben jullie een verklaring voor al die positieve reacties op Dark Passion Play?

Tuomas: "Het is gewoon een heel eerlijk album en ik denk dat veel mensen verwachtten dat we jammerlijk zouden falen en dat juist daarom het album geweldig meeviel in positieve zin."

Merken jullie verschil in de wijze waarop mensen op de verschillende continenten met jullie muziek?

Tuomas: "Er zijn grote verschillen tussen bijvoorbeeld Nederland en China, als aarde versus maan! Hier spreekt iedereen tenminste Engels en kun je je verstaanbaar maken."

Marco: "In Amsterdam kun je gewoon rondlopen, terwijl je in China continu wordt aangegaapt en gefotografeerd als was je een soort freak. In Rusland is men niet gewend om echt vrij te zijn. Je bent een onderdeel van de machinerie, terwijl men in Amerika weer heel plezierig en openhartig is, alleen moet je wel uitkijken met wat je eet want je bent dik voor je het weet!"

Wat betekent het fenomeen fanclub voor jullie?

Marco: "Het is een grote verantwoordelijkheid als je in een band speelt die zoveel mensen aanspreekt en die kan motiveren om het leven positief te beïnvloeden."

Tuomas: "Het is een grote eer en tegelijkertijd een groot compliment als mensen zich zo voor jou willen inzetten, zoals hier bij Stargazers. We hebben het werken met fanclubs dan ook tot op heden alleen maar als positief ervaren en in geen enkel opzicht als een belasting."

Discografie:

Angels Fall First (1997)
Oceanborn (1998)
Wishmaster (2000)
From Wishes To Eternity dvd, 2001)
Over The Hills And Far Away (2001)
Century Child (2002)
End Of Innocense (dvd, 2003)
Once (2004)
End Of An Era (dvd, 2006)
Dark Passion Play (2007)